سومین اثر علی نایینی از چهارگانه او درباره نقاشان معاصر ایران، به کار وزندگی جعفرروحبخش اختصاص داشت. نقاشی که در عین تسلط کامل به مینیاتور و شیوه سنتی نقاشی ایران، راه خود را به شیوههای نوین و جهانی نقاشی کشاند. او، اصولا، اهل رسانه و تبلیغات نبودو به همین خاطر مستند یا یادنامهای کامل از او نداریم. به گفته نگار روحبخش، تنها مستندی که به صورت دقیق و کامل به زندگی و کار این نقاش گرانقدر پرداخته، همین اثر علی نایینی است. ضمن آن که زندهیاد اکبر عالمی هم یک گفتگوی تصویری از او را ثبت و ضبط کرده. دختر محترم روحبخش از این جهت سپاسگزار استاد علی نایینی است.
پرویز کلانتری موضوع دومین مستند از چهارگانه علی نائینی استکه به کار وزندگی نقاشانایرانی میپردازد و وجه خاص و جذابی از زندگی و هنر این هنرمند و نقاش بزرگ را رونمایی میکند. فیلمی که حدود ۳۴ سال پیش ساختهشده، ولی هنوز هم تازه است و صدها نکته در آن است. میگوید «پرویز کلانتری روحیه و حس کودکانه داشت. این حس را در کارها و آثارش هم حفظ کرده». علی نائینی با ذکر این وجه از زندگی کلانتری به سکانسی از فیلم خودش اشاره میکند و میگوید «به همین خاطر من فیلمم را با تصویر و رفتار پسرکی شروع میکنم که پیراهن پر از دکمه به تن دارد. و در سکانسهای دیگر هم این کودک شاهد و ناظر ماجراها است». مستند «از آنسوی چشمها: پرویز کلانتری» در صد و دومین شب فیلم خانه اردیبهشت اودلاجان به نمایش درآمد و مورد استقبال همه قرار گرفت. خود کارگردان میگوید: «وقتی پس از سی و چند سال دوباره اثر را میبینم، حس خاصی دارم.
علی نایینی، پیش از آنکه مستندساز شود، نقاشی و گاه مسجمه میساخت. اما وقتی چهار مستند معتبر و محکم درباره کار و زندگی چهار نقاش برجسته کشور ساخت، بیشتر نقاش بود تا مستندساز. در یکصدیکمین شب فیلم خانه اردیبهشت اودلاجان، نمایش چهارگانه او در این زمینه شروع شد. با نمایش زندگی حجتالله شکیبا. خودش میگوید، «پساز سیوچهار سال دوباره این مستند را میبیند. طبعا اگر امروز بخواهد درباره شکیبا فیلم بسازد، قطعا فیلم دیگری خواهدشد. با این حال، هنوز هم خاطرههای این فیلم در من زنده است. هرچند در این سالها اتفاقات عجیبی برای من و شکیبا افتاده است».
امروز، خانه اردیبهشت اودلاجان و موسسه فرهنگی هنری اردیبهشت عودلاجان افتخار میکندکه صدمین شب فیلم خود را برگزار کرده. نمایش یکصد فیلم با امکانات محدود یک موسسه فرهنگیهنری غیردولتی حتما کار بزرگی است. بهویژه از این نظر که موسسه میخواهد این راه را تا صدها شب فیلم دیگر ادامه دهد. مستند «خاطرات یک ۷۵ ساله» از محمدرضا اصلانی در این شب به نمایش درآمد. اثری تجربی و پیامدار از هنرمندی که علاوه بر فیلمسازی، در حوزه شعر و ادب هم حرفهای زیادی دارد. در تمام کارهای سینماییاش، اصلانی یگانهبودن را حفظ کردهاست. از مستند «جام حسنلو» و سینمایی «شطرنج باد» تا «تهران از پشت آیینه» و «خاطرات یک ۷۵ ساله».
«مرثیه گمشده» بهروایتی، زیباترین مستند زندهیاد خسرو سینایی است. سال ساخت آن را ۱۳۶۳ اعلام کردهاند ولی میدانیمکه بیش از شش سال طول کشید تا اثر برای نمایش آماده شود. فیلمی که جزو افتخارات جهانی سینمای مستند ایران است و جوایز بسیاری هم از جشنوارههای مختلف جهانی گرفته و به پاسِ ثبت و بازآفرینی واقعه مهمو دردآور کوچ اجباری صدهاهزار لهستانی در کوران جنگ، نشان «صلیب لیاقت» را هم از دولت لهستان نصیب کارگردان کرده. این مستند بین دو ژانر شاعرانه و گزارشگری سیر میکند. هرچند یکی از مخاطبان معتقد است که این مستند در حوزه «مستند درام» قرار دارد.