ارتفاع و مقیاس در شهر!

ارتفاع و مقیاس در شهر!

در این متن به نقش مقیاس شهری در تعریف هویت معماری پرداخته می‌شود. یک معمار ایرانی گفته بود «ما معماری نداریم» چون به‌نظر او آسمان‌خراشی در ایران وجود ندارد. این دیدگاه باعث طرح این پرسش می‌شود که آیا معماری با ارتفاع ساختمان و تعداد طبقات تعریف می‌شود یا نه. با اشاره به شهرهای آمریکا در اوایل قرن ۲۰، نویسنده تأکید می‌کند که بلندمرتبه‌سازی نشان‌دهنده سطح فناوری، جمعیت، سلیقه زیبایی‌شناسی و در نهایت مقیاس ذهنی و اجتماعی شهر است. در مقابل، برخی معتقدند ساختمان‌های بلند با «مقیاس انسانی» ناسازگارند و به روح و روان لطمه می‌زنند، ولی تعریف دقیق این مقیاس همچنان محل بحث است.

شهرک اکبتان، مدنیت معاصر معماری ایران

شهرک اکبتان، مدنیت معاصر معماری ایران

«سال‌های چهل شمسی، به دلایل زیاد، سال‌های تحولات مهم بطئی و آشکار اجتماعی در ایران است. از یک سو شاهد انباشتِ نهان اعتراض‌ها و خصومت‌های کهنه بین حکومت و مردم در سایه سرکوب‌های سال‌های سی هستیم، از سوی دیگر خواست‌های عمومی مردم برای جهانی بهتر. در چنین شرایط اجتماعی و سیاسی، تطور اقتصادی جامعه به سمتی نوین پیش می‌رود. هم‌زمان، این دوره مصادف است با بحران‌های جهان غرب که پس از تجربه «دوره رونق» و «دولت رفاه» در آمریکا و پس از به‌بار نشستن نتایج طرح مارشال در اروپا، خیزش‌هایی را در سطح خواسته‌های طبقه متوسط سبب می‌شود. حال و برآیند این شرایط، «انقلاب سفید شاه و مردم» است که حکومت پهلوی برای کنترل اوضاع به عنوان انقلابی هدایت‌شده از بالا به میان می‌کشد و لوایح ششگانه را در ششم بهمن ۱۳۴۱ به رفراندوم می‌گذارد. این انقلاب سفید عموما بر اصولی متکی بود که شهرها را متحول می‌کرد. اصل اول که تقسیم اراضی و الغای رژیم ارباب و رعیتی بود، با هدف تامین نیروی کار آزاد برای کارخانه‌های در شرف تاسیس شهری بود. به همین خاطر از یک سو و در اصل چهارم سهیم‌شدن کارگران در سود کارخانجات را پیشنهاد می‌کند و از سوی دیگر فروش کارخانجات دولتی را به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی مطرح می‌کند. طبیعی است اصل پنجم در خصوص تغییر قوانین برای اعطای حق رای و آزادی به زنان نیز در همین رابطه است. ملاحظه می‌شود اصول شش‌گانه خیابان‌های شهر را هدف قرار داده‌است. صرف‌نظر از این‌که چه نیات و اهدافی پشت این انقلاب سفید قرار داشت، حاصل این اقدامات انباشته‌شدن شهرها از جمعیت و سرازیرشدن روستاییان به شهرها بود. حرکتی که سیمای شهرهای ما را کاملا تحت تاثیر قرار داد. در سال ۱۳۴۰ و پیش از تحولات اخیر، جمعیت ایران بیست میلیون نفر بود که شش میلیون نفر آن شهرنشین و چهارده میلیون نفر روستایی و کوچ‌رو بودند. . پدیده مهاجرت از روستا به شهر از ۱۳۴۲ شروع شد. . .»