سال‌های تحول و درشت‌پارچگی!
«سال‌های چهل شمسی، به دلایل زیاد، سال‌های تحولات مهم بطئی و آشکار اجتماعی در ایران است. از یک سو شاهد انباشتِ نهان اعتراض‌ها و خصومت‌های کهنه بین حکومت و مردم در سایه سرکوب‌های سال‌های سی هستیم، از سوی دیگر خواست‌های عمومی مردم برای جهانی بهتر. در چنین شرایط اجتماعی و سیاسی، تطور اقتصادی جامعه به سمتی نوین پیش می‌رود. هم‌زمان، این دوره مصادف است با بحران‌های جهان غرب که پس از تجربه «دوره رونق» و «دولت رفاه» در آمریکا و پس از به‌بار نشستن نتایج طرح مارشال در اروپا، خیزش‌هایی را در سطح خواسته‌های طبقه متوسط سبب می‌شود. حال و برآیند این شرایط، «انقلاب سفید شاه و مردم» است که حکومت پهلوی برای کنترل اوضاع به عنوان انقلابی هدایت‌شده از بالا به میان می‌کشد و لوایح ششگانه را در ششم بهمن ۱۳۴۱ به رفراندوم می‌گذارد. این انقلاب سفید عموما بر اصولی متکی بود که شهرها را متحول می‌کرد. اصل اول که تقسیم اراضی و الغای رژیم ارباب و رعیتی بود، با هدف تامین نیروی کار آزاد برای کارخانه‌های در شرف تاسیس شهری بود. به همین خاطر از یک سو و در اصل چهارم سهیم‌شدن کارگران در سود کارخانجات را پیشنهاد می‌کند و از سوی دیگر فروش کارخانجات دولتی را به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی مطرح می‌کند. طبیعی است اصل پنجم در خصوص تغییر قوانین برای اعطای حق رای و آزادی به زنان نیز در همین رابطه است. ملاحظه می‌شود اصول ششگانه خیابان‌های شهر را هدف قرار داده‌است. صرف‌نظر از این‌که چه نیات و اهدافی پشت این انقلاب سفید قرار داشت، حاصل این اقدامات انباشته‌شدن شهرها از جمعیت و سرازیرشدن روستاییان به شهرها بود. حرکتی که سیمای شهرهای ما را کاملا تحت تاثیر قرار داد. در سال ۱۳۴۰ و پیش از تحولات اخیر، جمعیت ایران بیست میلیون نفر بود که شش میلیون نفر آن شهرنشین و چهارده میلیون نفر روستایی و کوچ‌رو بودند. . پدیده مهاجرت از روستا به شهر از ۱۳۴۲ شروع شد. . .»
شهرک اکباتان، مدنیت معاصر معماری ایران؛ بهروز مرباغی و دیگران؛ انتشارت پیام؛ چاپ اول؛ ۱۳۹۶؛ ص ۱۴
(مجموعه‌ای ارگفتگوها و داده‌های مکانی و اجتماعی درباره شهرک اکباتان که پدیده مهمی در معماری و مدنیت ایران است..)
