بی‌شک، ابراهیم گلستان یکی از برجسته‌ترین چهرهای هنری و فرهنگی ایران است که به تازگی از میان ما رفت. مستندهایی که ساخته، همه، شاهکار هستند. مستند کوتاه «یک آتش» که داستان مهار آتش چاه نفتی در اهواز است، از این دست شاهکارها است. این مستند در سال ۱۳۳۹ ساخته‌شده و در سال ۱۳۴۰ تدوین و آماده نمایش شد. کارگردانی را خود ابراهیم گلستان عهده‌دار بود، فیلمبرداری را شاهرخ گلستان. تدوین اثر را هم فروغ فرخزاد انجام داد. بدین‌ترتیب ترکیب عوامل فیلم هم جزیی از تاریخ سینمای مستند ایران می‌تواند باشد. از دیگر عوامل می‌توان به هراند میناسیان و نعمت‌الله رئوفی هم اشاره کرد. صدابردار فیلم هم محمود هنگوال بود. این اثر نخستین بار در سال ۱۳۴۰ به نمایش درآمد و پس از شرکت در جشنواره ونیز، برنده جایزه «مرکور طلایی» شد.
گاه با دیدن مستندی زیبا، به جای خوشحالی و سرور، غم و افسوس به سراغ آدمی می‌آید. و ما با تماشای مستند بیست‌وچند دقیقه‌ای «خانه سیاه است» در نود و چهارمین شب فیلم خانه اردیبهشت اودلاجان، چنین حسی داشتیم. این مستند در سال ۱۳۴۱ ساخته‌شده. به‌کارگردانی فروغ‌فرخزاد. به‌سفارش انجمن حمایت از جذامیان. تهیه‌کننده آن هم ابراهیم گلستان است.
به جرات می‌توان گفت سینمای مستند دین خود را به بخش بزرگی از مسائل جامعه ادا کرده‌است و در شناخت معضلات و مشکلات جامعه راهنمای بسیار خوب و قابل اعتمادی است. سینمای مستند، خوشبختانه آثار درخشانی دارد که علاوه بر این‌که در پژوهش‌ها و مطالعات اجتماعی و تاریخی قابل استناد هستند، بخشی از خود تاریخ معصار هم تلقی می‌شوند. به عنوان مثال، با دیدن مستند زیبا و مهم «خانه سیاه است»، بخشی از تاریخ اجتماعی خودمان را می‌توانیم مرور کنیم. ممکن است امروز هیچ نشانی از جذام و جذامی در ایران نباشد ولی واقعیت آن است که در سال‌های نه چندان دور، جذام یکی از مسائل اصلی کشور بود. نگاه فروغ فرخزاد به این معضل هم نگاهی کاملا انسانی و شریف است و خود این نگاه هم بخشی از تاریخ اجتماعی را به نمایش می‌گذارد. بدین‌ترتیب مرور مستندهای کلاسیک ایران می‌تواند مرور تاریخ معاصر هم باشد و از این جهت شایسته تقدیر هستند.
قصه «زار» یا باد جن و مواردی از این دست، موضوع جذابی برای مردم‌نگاران، فیلم‌سازان و نویسندگان است. غالبا، به این خاطر که مراسم «درمان» زار شکل و اجرای خاصی دارد و تصویربرداران بسیار علاقمند هستند این مراسم را ثبت کنند. در ادبیات معاصر، شاید اولین و بهترین کتابی که در این خصوص منتشر شده از غلامحسین ساعدی است که نگاه و تحلیل بسیار معتبری از کل جریان به دست می‌دهد. از جمله معتقد است متاسفانه جاشوها و کارگران بدبخت بندرو کشتی هستند که دچار بیماری زار می‌شوند. مردمی که رفاه یا زندگی معمولی عادی دارند، زار نمی‌گیرند. بگذریم که اصولا روایت دقیقی از زار یا «باد» نداریم. بسیاری از مردم آن را مترادف جن و انس می‌دانند. خود آنانی که به‌اصطلاح این باد یا زار را از بدن بیمار دفع می‌کنند آن را روح می‌دانند. معتقدند در مقطعی از زمان یک روح خبیث یا مزاحم وارد بدن آدمی می‌شود و او را آزار می‌دهد! وظیفه «بابا زار» آن است که این روح را از تن بیمار بیرون کند.
جهان، خیال خدا» به کارگردانی آیدا انصاری و تهیه‌کنندگی بهروز نشان در جزیره قشم، فیلمبرداری شده و برای تدوین به محمودرضا ثانی سپرده شده است.
این فیلم با نگاه به این مهم که انسان از آغاز خلقت همواره به دنبال راهی برای فرار از جدایی و رسیدن به وصل بوده است، روایت زنانه‌ای از زندگی خانواده‌ای در روستای سلخ جزیره قشم را به تصویر کشیده که زندگی عاشقانه‌ای دارند و با مسائل گوناگونی روبه‌رو می‌شوند.
