مستند«سینمای ایران ازمشروطیت تا سپنتا» محصول ۱۳۴۹ است. این یعنی خود این اثر بهخودی خود یک سند تاریخی است. این مستند که در هشتادوچهارمین شب فیلم خانه اردیبهشت اودلاجان، به نمایش درآمد اثری برجسته و ماندگار از محمد تهامینژاد است که آرزو میکنیم عمرش درازتر باشد. به جرات میتوان گفت او از معدود پژوهشگران و مستندسازان ایران است که نقش و سهمی موثر در تاریخ و فرهنگ سینمای مستند ایران دارد. صحنههای قبل از تیتراژ این مستند که صحنههای بازسازیشده توسط تهامی نژاد است، به تنهایی موید قدرت و دقت این مستندساز در خلق اثر است. ترکیبی از سینمای سایه و انیمیشن و رئال.
صدسال پس از آمدن سینما به ایران، فیلم «سلام سینما» ساختهشد.
خیلی قبلتر از آن، در سال ۱۳۴۹، محمد تهامینژاد مستند ماندگاری ساخت با نام «سینمای ایران؛ مشروطیت تا سپنتا». امروز خود این فیلم تبدیل به یک سند تاریخی شدهاست. نگاه تهامینژاد بسیار دقیق و پژوهشگرانه است و هنوز که هنوز است نمیتوان مشابهی برای این مستند یافت.
بیستویکم شهریورماه، در ایران، روز ملی سینما نامیده شده. همین روز بهانه خوبی است که در طول چند هفته، نگاهی به سینمای ایران داشتهباشیم. در این چارچوب، مستند تهامینژاد، آغاز نمایش چند مستند معتبر در رابطه با سینمای ایران خواهدبود.
مجموعهای از مستندها تحت نام «کارستان» هست که توسط رخشان بنیاعتماد و مجتبی میرتهماسب ساخته شدهاند. قرار اولیه این بود این مجموعه شامل حداقل بیستوشش اثر شود، ولی فعلا هفت اثر ساخته شده و بقیه هنوز سرنوشت مشخصی ندارند. مجتبی میرتهماسب با اشاره به داستان این مجموعه میگوید: «خانم فیروزه صابر که یکی از شاخصترین فعالان جامعه مدنی است، نهادی را در سال ۱۳۸۴ راه انداخت به نام «بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان». ما با همفکری این بنیاد، تصمیم گرفتیم سلسله مستندهایی با موضوع شخصیتها و گروههایی که در حوزه فعالیت خود کاری کارستان کردهاند بسازیم.
این نصحیت مادر توران میرهادی است به توران و تمام زنهای توانمند کشور. توران خانم نماد و مصداق کار و تلاش مستمر است برای خلق دنیایی نو و جذاب. او که از کوشندگان آموزش و پرورش نوین ایران است و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را به یادگار گذاشته، تمرکزش را روی کودکان و امیدهای آنها گذاشتهبود. او از واقعیترین دوستداران کودک بود. امروز که گزاره جهانی «شهر دوستدار کودک» همهجا بر سر زبانها است، باید سپاسگزار توران میرهادی باشیم که در راه خلق «جامعه و جهان دوستدار کودک» کوشید و یادگارهایی بزرگ برای ما گذاشت.
مستند چهرهنگارانه «تورانخانم» از سلسله مستندهای «کارستان» به زندگی و آثار این بزرگبانوی جامعه ایران میپردازد.
چه میشود اگر همه فیلمهایی که میبینیم، تئاترهایی که تماشا میکنیم و موسیقیهایی که میشنویم سبب آرامش روانی و شکوفایی ذهنمان شودو از انسانبودن خودلذت ببریم؟مستند آناهیدکه در هشتادودومین شب فیلم خانه اردیبهشت اودلاجان به نمایش درآمد، چنین پیامی دارد. به شکل آشکار و البته زیبا یادآور میشود که میتوان مهربان بود، میتوان از زندگی لذت برد، میتوان آدمو حیوان و محیط را دوست داشت. میتوان از لذت زندگی و هستی غافل نماند. حمیدرضا علیپور، کارگردان اثر، میگوید: «امروز بیشتر فیلمهای مربوط به زنان درباره مشکلات آنها است. ولی من علاقه داشتم وجه دیگری از زنان را برجسته کنم.