راه بی سرانجام
در یک جمع‌بندی کلی شاید بتوان گفت تراژدی‌هایی که در این چند سال به صورت پی‌درپی بر آسوریان گذشت، اجتناب‌ناپذیر بود. به عبارت دیگر، شاید برای گریز از این سرنوشت محتوم هیچ راهی نداشتند. آسوریان حتی اگر به نفع روسیه وارد جنگ نمی‌شدند، باز هم نمی‌توانستند از گزند تصمیم ترکان عثمانی برای «حل‌وفصل» مسئله مسیحیان عثمانی مصون بمانند و با توجه به رفتاری که قوای عثمانی و ایادی آن‌ها در قتل عام ارمنی‌ها در همان سال‌ها از خود نشان دادند، بایستی یقین حاصل کرد که نابودی آسوریان نیز اجتناب‌ناپذیر بود. البته وضع آسوریان ایرانی فرق می‌کرد، هرچند در آتشی که برپا شد تر و خشک باهم سوزانده‌شدند. مسیحیان ارومیه، چه آنانی که در کشتار و آزار مسلمانان نقش داشتند و چه آنانی که مخالف این سیاست بودند و در روزهای سختی تکیه‌گاه و پناه آشنایان مسلمانشان بودند، به‌طور کلی سرنوشتی مشترک یافتند. و کسی میان آنان تمایز قائل نشد. در حقیقت از نظر حکومت عثمانی و عموم مسلمانان، مسیحی‌بودن دلیلی کافی برای کشتار و مرگ بود.