مسعودمیرزا ظل‌السلطان، پسر ناصرالدین شاه بود؛ مردی مستبد با خویی خشمگین و بی‌رحم که ملکی را در محله بهارستان خریداری کرد و عمارت بزرگ و باشکوهی در آن ساخت. عمارتی که این روزها به نام عمارت مسعودیه می‌شناسیم، روزگاری خانه ظل‌السلطان بود و در دوره های بعد از او کاربری های مختلف به خود گرفت؛ مثل وزارت معارف و اوقاف و فرهنگ و حتی مدتی وزارت آموزش و پرورش.

این ساختمان در دوره رضاشاه مدتی هم دانشکده افسری بود. شهید رجایی، آخرین وزیر مستقر در این عمارت بود. عمارت مسعودیه با ظاهر کارت پستالی و معماری کم‌نظیرش، یکی از زیباترین عمارت‌های تاریخی شهر تهران به شمار می‌رود.

آنچه امروز از عمارت مسعودیه باقی مانده، تنها بخش بیرونی عمارت اصلی مسعود میرزا بود. با این حال از کاشی‌کاری‌ها و تزیینات ورودی این باغ و عمارت می‌توان حدس زد که چه معماری باشکوهی در انتظار ماست.
عمارت مسعودیه یکی از بزرگترین مجموعه‌های تاریخی شهر تهران است که از دوره قاجار تاکنون باقی مانده. تزیینات نفیس معماری و نقاشی‌های دیواری و دیگر هنرهای به کار رفته در آن، این عمارت را به یکی از با ارزش ترین عمارت‌های تاریخی پایتخت هم تبدیل کرده است.

خوشنویسی بی نظیری دور تا دور ورودی تالار آینه این عمارت به چشم می‌خورد. اینجا تنها عمارتی است که در آن از هنر خطاطی در معماری استفاده شده‌است. یکی از بارزترین ویژگی‌های این عمارت، سقفی به وسعت ۵۰۰ متر است که بدون ستون نگه داشته شده‌است.

عمارت مسعودیه از ابتدای ساخت تاکنون حوادث گوناگونی را از سر گذرانده است. یکی از مهم‌ترین حوادث، در دوران انقلاب مشروطه رقم خورد.

ظل‌السلطان به دلیل دشمنی با مظفرالدین شاه و فرزندش، از مشروطه حمایت می‌کرد. به همین دلیل اینجا یکی از پایگاه‌های مشروطه‌‌خواهان بود و به همین خاطر در جریان به توپ‌بسته‌شدن مجلس و شورش مردم، به این عمارت هم تجاوز شد و خساراتی به آن وارد آمد.

عمارت مسعودیه در سال‌های بعد از ۱۳۰۰، کاربری‌های مختلفی به خود گرفت و وزارتخانه‌های مختلفی در دوره‌های متفاوت در این عمارت ساکن بودند. انجمن معارف در سال ۱۳۰۴ یکی از اتاق‌های این عمارت را به‌ عنوان کتابخانه مورد استفاده قرار داد. این نخستین کتابخانه رسمی کشور بود که به نوعی می‌توان گفت پایه‌های اولیه کتابخانه ملی هم بود. هم‌چنین در گوشه‌ای از این عمارت اشیای ارزشمند و باستانی نگهداری می‌شد که پایه‌های نخستین موزه ملی کشور را بنا کرد. بعدها با ساخته‌شدن موزه ملی ایران باستان، این اشیای باستانی به موزه ملی منتقل شدند.

نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در این ساختمان کار خود را آغاز کرد. همچنین مدتی به‌ عنوان دانشکده افسری از آن استفاده می‌شد. بعدها آموزش و پرورش حق استفاده از ساختمان قدیمی خود در این عمارت را به سازمان میراث فرهنگی داد. عمارت مسعودیه و ساختمان‌های بی‌نظیرش، هرآنچه از هنر معماری ایرانی و اسلامی در ذهن داریم پیش چشم ما می‌گذارد.