قصه حمام‌های قدیمی تهران قصه‌ای شنیدنی است. اما وقتی صحبت از حمام اقلیت‌های مذهبی می‌شود جذابیت این قصه‌ها هم گاه برای شنوندگانش بیشتر می‌شود. اودلاجان یکی از محله‌های تهران قدیم بود که به نسبت محله‌های دیگر بیشترین حمام‌های اقلیت‌های مذهبی را در خود جای داده‌بود. حمام کشوریه/ سلیمانیه یکی از این حمام‌های قدیمی است که متعلق به یهودیان ساکن در محله اودلاجان است.

در سال‌های ماضی، تا انقلاب اسلامی، بخش بزرگی از کلیمیان تهران در محله اودلاجان زندگی می‌کردند. تراکم سکونتی کلیمیان به قدری بود که بیشترین کنیسه‌های تهران در این محله بودند. از هفت کنیسه کلیمی آن‌زمان در این محله، اکنون دو کنیسه بصورت نیمه‌فعال مورد استفاده است و بقیه یا تخریب کامل شده‌اند یا متروک. از حمام‌های کلیمی‌ها در اودلاجان هم، الان فقط اسمی ماند و عملا هیچ‌کدام مورد بهره‌برداری قرار ندارند. قبلا، سه حمام «عسا» در بخش سرچال، حمام «ذخرون» در نزدیکی کنیسه عزرا یعقوب و حمام «اسحاق» در نزدیکی‌های تکیه رضاقلی‌خان ســه حمام یهودیان بودند. بنا به باورهای دینی، کلیمیان اعتقاد دارند که باید فقط به حمام خود برود.

حمام‌های آن زمان، صرفنظر از حمام کلیمیان یا مسلمانان، عموما، در زیر زمین قرار داشتند و دستسری به آن فقط از طریق پله امکان‌پذیر بود. این امر، طبعا، برای سالخوردگان و بنوان باردار ایجاد مشکل می‌کرد. گفته می‌شود یکی بانوان باردار کلیمی محله، به نام «کشور» که در کوچه حاجی‌کلانتر منزل داشت، تصمیم می‌گیرد از حمام سرچشمه استفاده کند چون پله کمی داشت. به هردلیلی، زمان استفاده او از حمام طولانی می‌شود و خانم حمامی با کوبیدن‌های مکرر به در نمره، از او می‌خواهد زودتر نمره را ترک کند. گفته می‌شود این حرکتِ حمامی موجب استرس و ترس «کشور» می‌شود و جنینش سقط می‌شود. طبیعی است این واقعه سبب آزردگی فراوان بین اهالی و کلیمیان می‌شود. بعد از این واقعه، کشــور خانم فوت می‌کند. او به همسرش وصیت کرده‌بود حمامی پیشرفته با امکانات روز برای اهالی بسازد.

از آنجا که خاطر کشورخانم برای همسرش «سلیمان سنه‌ای» خیلی عزیز بود، در همان پایان مراسم خاکسپاری همسرش رو به حضار می‌کند و از ساخت حمام مدرن در محله ســرچال خبر می‌دهد و از اهالــی می‌خواهد او را در ساخت این بنا کمک کنند. سلیمان سنه‌ای برای اینکه مردم را تشویق به این کار کند ۵۰ هزارتومان سرمایه اولیه را هم تأمین می‌کند، اما این کار او هم نمی‌تواند بین مردم محله انگیزه‌ای برای مشارکت ایجاد کند. لذا تصمیم می‌گیرد خودش به تنهایی تمام هزینه‌ها را تأمین کند. او در وضعیت اقتصادی خوبی قرار داشت هرچند مجبور شد، در مواردی، برای تأمین هزینه‌های ساخت حمام دست به دامن وام و استقراض شود.

سرانجام، حمام ساخته می‌شود و در سال ۱۳۲۶ مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.. حمامی زنانه- مردانه در یک زمان. از سالنی مشترک، دری به حمام زنانه به نام «کشوریه» و دری دیگر به حمام مردانه به نام «سلیمانیه» باز می‌شود. به همین خاطر نام حمام «کشوریه/ سلیمانیه» است. این حمام از جمله حمام‌هایی بود که مجهز به سیستم آب لوله‌کشی بود.

این حمام، به دلیل ویژگی‌های خاص خود نام‌های دیگری هم پید کرد: حمام بی‌نظیر، حمام ممتاز، حمام دوش‌دار.

در این حمام، تزیینات گچ‌بری و آینه‌کاری وجود دارد که عموما با نقوش ویژه مرتبط با نمادهای کلیمی است. مصالح به کار رفته در ساخت این حمام آجر، تیرآهن، ملات ماسه سیمان، ملات ساروج، و موزاییک به‌ عنوان عناصر سازنده بنا و تزییناتی از جمله آینه‌کاری و گچ‌بری و رنگ روغن در آن به کار رفته‌است. ورودی حمام از خیابان شهید مصطفی حمینی (سیروس) است. با در چوبی سه‌لنگه منبت‌کاری شده. سپس وارد سالن انتظار می‌شویم با حوضی کاشی در وسط، و بعد حمام‌ها با تمام اجزای خود.

حمام کشوریه, حمام کشوریه, موسسه فرهنگی هنری اردیبهشت عودلاجان
حمام کشوریه, حمام کشوریه, موسسه فرهنگی هنری اردیبهشت عودلاجان
حمام کشوریه, حمام کشوریه, موسسه فرهنگی هنری اردیبهشت عودلاجان

آدرس:  تهران،خیایان سیروس (شهید مصطفی خمینی)، مابین چهارراه سرچشمه و سیروس، بالاتر از بیمارستان دکتر سپیر، پلاک ۴۱۵

حمام کشوریه, حمام کشوریه, موسسه فرهنگی هنری اردیبهشت عودلاجان

غیر قابل بازدید

نام
حمام کشوریه
قدمت قاجاریه
ویژگی خاص
حمام قدیمی متعلق به یهودیان

 

0
لطفا اگر نظری دارید برای ما ارسال کنیدx