سلام

«خیابان» در عرف عمومی ما ایرانیان معرف یک معبر است. نکته ظریفی که در این واژه وجود دارد، آن است که هم برای معبرهای داخل یک باغ اتلاق می‌شود هم برای معابر شهری. و نکته زیباتر آن‌که اگر به نقشه دقیق تهران پیش از خیابان‌کشی‌ها دسترسی پیدا کنیم و آن را خوب ببینیم، متوجه می‌شویم تهران قبل از «شهر» شدن، تماما باغ بود. از جنوب تا شمال. در این نقشه، خط معابر داخل باغ‌ها رسم شده‌اند. زیباترین نکته آن است که خیابان ولیعصر در نقطه شروعش از جنوب، یعنی از حوالی میدان راه‌آهن، تقریبا منطق بر خیابان یک باغ است از جنوب به شمال. بر این اساس، می‌شود گفت «تهران باغی است که به شهر تغییر چهره داده». اگر امروز در بسیاری از خیابان‌های اطراف دروازه قزوین یا راه‌آهن در وسط کوچه‌ها درختان تنومند دیده می‌شود، یادگار همان دوره است. مثلا خیابان پرورش، یا محور مهدی‌خانی بازارچه شاپور یا خیابان فرهنگ در همان حوالی. اطراف خیابان مخصوص و دور و اطراف پارک رازی و بسیاری کوچه‌ها و خیابان‌های محله‌ای وجوددارند که انگار خیابان یک باغ هستند. پس در تهران می‌توانیم روی خیابان‌های شهر هم به عنوان امتیاز و داشته‌ای مهم حساب کنیم. حالا اگر عامل و بحث ارزش‌های فرهنگی و تاریخی را هم به این ویژگی اضافه کنیم، به ارزش‌های تهران بیشتر پی می‌بریم. این ارزش‌ها نماینده تاریخ و تحول تهران از یک آبادی کوچک به یک کلانشهر هستند. تقریبا تمام خیابان‌های تهران چنین سرنوشتی دارند.

 

 

یا اگر خیابان فرصت را با دقت برداشت و سپس پیرایش کنیم متوجه ارزش‌های فراوان معماری پهلوی اول و دوم می‌شویم. آثاری که هنوز هم پرتلالو و معتبر هستند. خیابان‌های فلسطین، دمشق و سهیل هم پر از چنین آثار زیبا هستند. کافی است با نگاه خریدار و کمی کارشناسانه به آن‌ها نگاه کنیم و ارزش‌های نهفته‌شان را درک کنیم. حتی خیابان انقلاب. این خیابان فراتر از ارزش‌های معماری معاصر ایرانی، دارای ارزش‌های مکانی و فرهنگی است. آن را می‌شود سکانس‌بندی کرد. مثلا از میدان انقلاب تا میدان فردوسی را به عنوان محور فرهنگی مورد توجه قرار داد. در این محور بین دو میدان ده‌ها موسسه فرهنگی، انتشاراتی، دانشگاهی‌و مدنی وجود دارد که گل سرسبد آن‌ها دانشگاه تهران است. ضمن آن‌که برخی نقاط نوستالژیک تهران هم در همین محور قرار دارد مثل شیرینی فرانسه. بگذریم که مجسمه فردوسی در میدان فردوسی یکی از شاهکارهای مجسمه‌سازی کشور است و قصه بانوی سرخپوش تهرانی که سال‌ها در برابر آن مجسمه در پیاده‌رو میدان می‌نشسته بخشی از ادبیات این محور را می‌سازد. این خیابان در کلیه جریانات سیاسی معاصر هم یکی از محورهای مهم بوده و این ویژگی هم می‌تواند به عنوان حافظه تاریخی شهر به این محور الصاق شود. بدین ترتیب، بسیاری از خیابان‌ها وشوارع شهری تهران ظرافیت بازآفرینی و پیرایش دارند تاهویت گمشده تهران‌را دوباره زنده کنند.دراین‌باب حرف بسیاراست.

بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۲۴۷

0
لطفا اگر نظری دارید برای ما ارسال کنیدx