معماری حاشیههای خیابانهای تهران
«به این ترتیب، شیوهها و گرایشهای رایج در غرب، در تهران نیز با کیفیتی بسیار بالا و مطلوب رواج یافتند و تهران نیز عرصه توسعه و بسط شیوههای معماری اروپا توسط بسیاری از معماران باذوق خارجی و ایرانی شد. تشابهی که در میان برخی آثار معماری ایرانی و اروپاییی مشاهده میشود، دال بر اشراف معماران آن زمان به مبانی، اصول و حتی بسیاری از جزییات و ریزهکاریهای مربوط به شیوههای معماری غربی است. نمونههای بسیاری از ساختمانهای تهران را میتوان برشمرد که از لحاظ کیفیت طرح و اجرا با آثار برجسته معماری اروپا در ارتباط با شیوههای مورد بحث برابری میکنند. همچنان که در کلیه کشورهای اروپایی و بسیاری از کشورهای غیر اروپایی که زمینه بسط شیوههای یادشده در آنان نیز فراهم بودهاست، چنین تشابهی مصداق دارد. بسیاری از ساختمانهای این دوره که با توجه به شیوههای یادشده طراحی شدهاند، در حاشیه خیابانهای تازهساخت قرار گرفته، بدنه زیبایی را به سبک خیابانهای اروپایی بهوجود آوردند. بخشهایی از خیابانهای ولیعصر، سیمتری، امام خمینی، جمهوری، فلسطین، لالهزار و بسیاری دیگر از خیابانهای اصلی و فرعی که توسط ساختمانهای آن دوره محصور شدهاند، همگی از ویژگی و زیبایی بسیار برخوردارند. عمده شیوههایی که در ارتباط با ساختمانهای حاشیه خیابانها به کار گرفته شدهاند، «اوایل مدرن»، «هنر نو» و یا «آرت دکو» بودند. این شیوهها از یک سو قابلیت انعطاف مناسبی در زمینه طراحی داشتند و از سوی دیگر، زمینههای هماهنگی لازم را میان ساختمانهای مجاور فراهم میآوردند، بهگونهای که ضمن حفظ هویت هر بنا، مجموعهای منسجم و یکدست را در حاشیه خیابان ایجاد میکردند. این ساختمانها حتی اگر به شیوههای مختلف طراجی شدهاند، از تفاوتهای ناهنجار بهدور بوده، به اشکالی یکنواخت و کسلکننده نیز تبدیل نمیشدند. در طراحی این ساختمانها، هیچگاه- بهعکس امروز- قرار نبوده هر ساختمان فقط حرف خود را بزند. بلکه ایجاد یک زبان مشترک میان ساختمانها نیز اهمیت داشتهاست. این زبان مشترک از طریق انتخاب مصالح مشترک یا هماهنگ، تنظیم ارتفاع با ساختمانهای مجاور و بسیاری عوامل دیگر ایجاد میشدهاست.حتی طرح و ارتفاع ساختمان با توچه به وضعیت قرارگیری آن در حاشیه میدان، نبش خیابان و . . حاصل یک هماهنگی کامل بودهاست.»
بررسی تحول شیوه زندگی دوره پهلوی؛ علیرضا مهیاری، شفق متولی؛ مرکزمطالعاتوبرنامهریزی تهران؛ چاپ اول۱۴۰۳؛ ص۲۷
(کتاب تازه و مغتنمی درباره معماری دوره پهلوی با تاکیدبر معماری مدرن در منطقه ۱۲ شهرداری تهران. خواندنش توصیه میشود)
