بازارچه نواب چهره آشنایی برای همه ایرانیان دارد؛ گذری باریک با خانههای قدیمی که لوکیشن فیلمهای فارسی قدیمی بوده و همین حالا هم اگر فیلمسازی نیاز به لوکیشن محله قدیمی تهران را داشته باشد یکی از گزینههایش همین گذر نواب است؛ بازارچه و گذری در دل محله امامزاده یحیــی(ع) که فیلم معروف قیصر هم در آن تصویربرداری شده است.
گذر نواب و مغازهها و خانههای قدیمیاش یکی از دیدنیترین گذرهای قلب تهران است که از قضا عمارتها و بناهای تاریخی مختلفی هم در اطراف آن جا خوش کرده است.
«باغ پســته بک» را ایــن روزها بــا میدانش میشناســند؛ حوض سنگی کوچکی که گوشه کوچه ســاخته شده است و ظاهر میدان را بعد از سالها فرسودگی و بینفسی، کمی دلنشین کرده اســت.
خانههای ســاخته شــده در دو ســمت کوچه چندان مدرن و امروزی نیست.ساختمانهایی کوتاه و خانههای نقلی و کوچک که کنار هم قطار شدهاند و هر از گاهی برخی از آنها حیاطی دارند و باغچه و درختی که از پس دیوار به کوچه سرک میکشــد.
بازارچه نواب با ســاختمانها قدیمی و ظاهر سالخوردهاش،از همین میدان شــروع میشــود. کمی جلوتر از میدان ســوپرمارکتی به چشم میخورد که ۵۰ ســال پیش قهوهخانه بوده و بخشهایی از فیلم قیصر در آن فیلمبرداری شده است.
چند قدم آن طرفتر، حمام تاریخی نواب به چشــم میخورد که آن هم لوکیشــن صحنه معروفی از ایــن فیلم بوده. حمام نواب، که قدمت آن به بیش از ۴۰۰ ســال پیش میرســد، این روزها بازسازی شده و درهای آن برای بازدید به روی مردم باز است.
بازارچه نواب، نمونه یک بازارچه ســنتی ایرانی است. بخشهایی از این بازارچه، مثلا در تقاطع دو گذر، فضای مســقفی به چشــم میخورد با طاقی هلالی و آجرکاری شده. یا سقفهایی که با تیرکهای چوبی ســاخته شدهاند و همچنان در قســمتهایی از بازارچه به چشم میخورند.
«ساباط» نمونهایی از این سقفها و سایهبانهای قدیمی اســت که در بازارچههای ایران استفاده میشــد تا مغارهها و همچنیــن رهگذران از باد و بــاران و آفتاب در امان باشــند. هنوز هم در گــذر نواب و اطــراف این بازارچــه، نمونهای از این ســاباطها را که با پارچههای برزنتی درست میشوند میتوان دید.
کوچههای منتهــی به بازارچه نواب، کوچههایی باریــک و کمعــرض هســتند که بــه کوچه آشــتی کنان معروفند. ماجــرای این کوچه ها از این قرار است که به دلیل باریکی بیش از اندازه کوچههــا، اگر دو نفر میخواســتند همزمان از عــرض کوچه عبور کنند، باید روبهروی هم قرار میگرفتند؛ مثل دو دوســت و همسایهای که با هم قهر بودند و حالا برای آشتی کردن روبهروی هم قرار گرفتهاند. پشت دیوارهای به هم نزدیک این کوچهها، خانههایی بزرگ قرار دارد.
یکی از مهمترین دلایــل باریک بودن کوچههای تهران در محلهها قدیمی، ایجاد احســاس امنیت برای اهالی کوچــه بود. پنجرههای کوچکی از خانهها رو به کوچه باز میشد تا همسایهها حتی وقتی در خانه هستند بتوانند از حال هم باخبر باشند و در صورت نیاز به کمک، به دیگری دسترســی راحتتری داشــته باشــند. از طرفــی معمولاً پنجرههای رو به کوچه پنجرههایی کوچک بودند و بر خلاف آن، پنجرههای رو به حیاط هر خانه، پنجرههایی بــزرگ وگاه تمام قد بودند تا اهالی خانه بتوانند از نور روز به خوبی اســتفاده کنند.
مهمترین دلیل این موضوع حفظ حریم شخصی اهالی خانه اســت و معمــاری درونگرایی که در تهران قدیم رواج داشت.
خانه فرهنگ امامــزاده یحیی یا خانه مهرانگیز،یکی از خانههــای دیدنی گذر نواب است. اگر شمایل این خانه برایتان آشنا است حتماً آن را در سریال پدرســالار به خاطر دارید. این خانه تاریخی علاوه بر اینکه به مرکــزی فرهنگی تبدیل شــده، امکان بازدید را هم برای علاقهمنــدان فراهم کرده است. از مشخصههای این خانه تاریخی ایوان و ستونهای بلند آن اســت.
خانه مهرانگیز کامبیز گرچه مرمت اصولیای نداشته، اما با حیاط مرکزی و اتاقهایی که دور تا دور آن قرار گرفتهاند، فضایی آرامش بخش دارد که تماشــای آن خالی از لطف نیست.
بازارچه نواب یکــی از قدیمیترین بازارچههای شــهر تهران اســت؛ بازارچهای که به ســبک قدیــم همه نیازهای محلــه را تأمین میکرد و از شــیر مرغ تا جان آدمیزاد در آن پیــدا میشــد. از ابتدا تا انتهای هــر بازارچهای که گذر میکردید، از نانوایی و قصابــی گرفتــه تــا آرایشگری و خرازی و… را میدیدید؛ در تهران قدیم کمتر رســم بود که مردم بــرای خرید کالایی به بازارهای دیگر و محلهها مختلف بروند.
یکــی از مهمترین دلایل ایــن موضوع در دســترس نبودن وســایل نقلیه بود. این موضوع، یعنی عدم حضور وسایل نقلیه در تهران قدیم هم یکی از دلایلی بود که باعث میشد کوچهها و گذرهــای باریــک و کم عرض ساخته شوند.
درواقع معابر بافت قدیمی تهــران بهخصوص در منطقه ،۱۲تنهــا برای تردد انســانها پیشبینی شــده است. با این حال در دهههای گذشته، کم عرض بودن معابر این محلهها موتورســیکلتها را راهــی گذرهــا و کوچههای قدیمی کرده است.
بازارچه نواب به خیابان امیرکبیر و ســهراه امینحضور راه دارد؛ مرکز فروش لوازم خانگی تهران.با گذر از این خیابان به خیابان ری میرسید؛ خیابانی که دروازه شــاه عبدالعظیم(ع) در آن قرار داشــت و مردم تهران را به ری میرساند.
ســاختمانهای قدیمی خیابــان ری معماری جالبی دارد؛ ســاختمانهای یــک طبقهای که برای چشم و هم چشمی، در طبقه دوم آن تنها نمایی به کار رفته است. درواقع این ساختمانها کــه از بیرون دو طبقه به نظر میرســند اغلب ســاختمانهای یک طبقهاند و اگر دقت کنید،از پشت پنجرههای طبقه دوم آسمان پیداست.
این خانهها زمانی ســاخته شــدند که به ندرت ساختمانهای دو طبقه در تهران ساخته میشد.این روزها اغلب این خانهها به مغازههای مربوط به تعمیر خودرو تبدیل شده است.
