سلام
همیشه این پرسش مطرح است که یک شهر چه جمعیتی باید داشته باشد یا وسعتش چقدر باید باشد. این پرسش از این جهت مهم است که بسیاری از امکانات و زیرساخت‌ها نیازمندِ حداقلی از جمعیت است. مثلا برای یک شهر پنجاه هزارنفری نمی‌توان بیمارستان تخصصی پیشنهاد کرد. در چنین شهر کوچکی نمی‌توان انتظار داشت دانشگاه جامع وجود داشته‌باشد و الی آخر. پس باید بپذیریم که سطحی از امکانات شهری در تناسب مستقیم با جمعیت‌و ساکنان شهر قراردارد. به همین خاطر در کشورهای پیشرفته اروپایی، ضمن پرهیز از توزیع نامتناسب جمعیت و رفتن به سمت کلانشهرها، برنامه‌ریزی‌های خود را برای شهرهایی با متوسط جمعیت دو میلیون نفر تنظیم می‌کنند. معتقدند برای چنین شهری صرفه اقتصادی مقتضی جهت تزریق سرمایه برای زیرساخت‌های کامل وجود دارد، ضمن آن‌که دچار تورم و تراکم جمعیتی بالا هم نیستند. در اروپا به تعداد کم‌تر از انگشتان دو دست می‌توان شهر بالای دو سه میلیون نفر جمعیت سراغ گرفت. الان شهرهای پرجمعیت و متراکم بیشتر در چین وژاپن هستند تا در اروپا. اگر به لیست شهرهای «سرزنده» جهان در هر سال نگاه کنیم، در میان ده شهر برتر جهانی، شاید دو یا سه شهر بالای دو میلیون نفر هستند. مثل ملبورن، وین و تورنتو. بقیه زیر دومیلیون نفر جمعیت دارند.
با این تصویر، نکته مهمی که در ارتباط با امکانات و خدمات شهری و اجتماعی در این شهرهای با جمعیت متوسط مطرح است، کیفیت این خدمات است نه کمیت آن‌ها. تصورش ساده است‌که چرا معتبرترین فستیوال‌های هنری اروپا در شهرهای کوچک یا متوسط هستند. قابل تامل است که شهرهای کوچکی در سوئیس و فرانسه و جاهای دیگر میزبان دفاتر و مراکز جهانی سازمان ملل و امثال آن‌ها هستند. شایسته توجه است که طرح‌های ناب شهرسازی به ویژه شهرسازی پیاده‌محور در شهرهای متوسط اروپا تدوین و اجرایی می‌شوند تا در چند کلانشهر خاص. پس اگر کیفیت زیرساخت‌ها و خدمات در یک شهر به قدر کفایت باشد، اندازه و وسعت شهر معنای خاصی پیدا نمی‌کند. وقتی در کشوری با هزار شهر رسمی در تقسیمات کشوری آن، بین ده تا پانزده درصد جمعیت کشور در یک شهر (پایتخت) زندگی می‌کنند، معلوم است که برنامه توزیع جمعیت درگیر تمرکزگرایی حاد است. در ایران، ۲۳ درصد کل جمعیت کشور در هشت شهر ساکن هستند. تهران به تنهایی یک دهم کل کشور جمعیت دارد. اگر آمار رسمی ملاک باشد، در شرایطی که کشور ایران ۱۱۴۸ شهر دارد. هشت شهر از این تعداد حدود بیست میلیون نفر از جمعیت کشور را در خود جای داده و حدود ۶۵ میلیون نفر دیگر در ۱۱۴۰ شهر پراکنده هستند. طبیعی است این ناترازی و عدم تناسب در توزیع جمعیت تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی زیاد دارد، از آلودگی هوا تا بزهکاری اجتماعی و مشکلات اقتصادی.