مشاهده می‌شود در همین خیابان ولیعصر، از پایین به بالا، ما تمام اشکال معماری و زندگی و معاش شهر را داریم. انگار این خیابان کتابچه راهنمای تهران است.

 مخاطب انتظار دارد این تنوع زیستی و کالبدی در مستند مربوط به این خیابان مطرح می‌شد. هرچند ممکن است واقعا نشود همه وجوه را کامل بیان کرد.

کارگردان، با پذیرش نگاه آن مخاطب، توضیح می‌دهد «عموم مستندهای شهری که در آن سال‌ها ساخته ‌شد، ازجمله کارهایی که تهیه‌کننده‌اش عطارپور بود، از نگاه من فیلم‌های دوره گذارهستند.

 نگاهی ویژه به برهه‌ای از زمان که نیازهای خودش را داشت. این جامعه بود که این نگاه را به مستندساز می‌داد. در آن سال‌ها بود که مردم فرصت یافتند مستندهایی متفاوت از نگاه رسمی تلویزیون دولتی ببینند.

 بخصوص وقتی آثاری از مستندسازان ایرانی داخل و خارج از کشور را از شبکه بی.بی.سی و دیگر شبکه‌ها ببینند. اما این را هم باید مدنظر داشت که مستند شهری، برخلاف مستندهای مردم‌شناسی، سابقه و سنت دیرین ندارد».

 بحران هویت در مستند و سینمایی

فرهاد ورهرام، در تایید حرف‌های هادی آفریده، به این پرسش می‌رسد که «چقدر شهر مدیدن سینمای داستانی و چقدر مدیون سینمای مستند است؟».

 پرسش ورهرام پرسش بسیار مهمی است.  چون در سینمای داستانی انگار شهر وجود ندارد. او می‌گوید «سال‌ها پیش می‌خواستم فیلمی با موضوع شهر بسازم.

 در مورد تهران. خواستم از فیلم‌های داستانی کمک بگیرم. چندصد فیلم دیدم.

 از «جنوب شهر» غفاری تا به امروز. نشد که تصویر و روایتی درست پیدا کنم. مستند ناتمام ماند. در فیلم‌های داستانی شهر هویت ندارد. انگار رو هوا است.

تعداد محدودی از آثار سینمایی هست که در آن‌ها شهر را می‌شود دید. مثل آثاری از امیر نادری و بهرام بیضایی. یا مثلا فیلم کندو از فریدون گله. این‌ها بسیار کم هستند.

این در حالی است که در سینمای مستند آثار بسیاری با موضوع شهر و به‌ویژه تهران ساخته‌شده.

 فیلم‌های زیادی ساخته‌شده که ممکن است برخی از آن‌ها کیفیت ساختاری فیلم‌سازی نداشته‌باشند. ممکن است خوب باشد یا ضعیف. به هر رو، این‌ها امروز سند هستند.

مهم آن است که بخشی از قصه‌ها و غصه‌های تهران را نقل می‌کنند و به همین خاطر تبدیل به سند می‌شوند و با ارزش هستند.»

انتظاراتِ بیشتر!

به اعتقاد یکی از مخاطبان، «از فیلم مستند انتظار بیشتری هست تا فیلم داستانی.

مثلا در چنارستان ما با فیلمی مواجه هستیم که وجوه سیاسی خیابان ولیعصر را بیان می‌کند در حالی که این خیابان وجوه بسیار زیاد و متنوع دیگر هم دارد. اگر قرار است پیدایش و رشد خیابان را بیان کنیم، باید همه جوانب را ببینیم».

این گفته مخاطب چندان مورد قبول کارگردان نیست. از دید او «اگر قرار باشد همه وجوه یک خیابان، مثل ولیعصر، به تصویر کشیده‌شود، اثر ساخته‌شده چندین ساعت زمان خواهدداشت.

هر کارگردان و مولف، دیدگاه خودش را دارد و بر اساس حساسیتی که به وجهی از وجوه یک خیابان دارد فیلم می‌سازد. اثر هنری ساختار دائره‌المعارفی ندارد.