فرهنگِ آب!

یکی از مخاطبان از روزهای قبل از لوله‌کشی آب در محله اودلاجان حکایت می‌کند. از جمله رابطه خانه و خانواده‌های یهودی و مسلمان با آب و میراب. «آب و نحوه رسیدن آن به در هر خانه معنا و تشریفات خاصی داد و در مواردی با فرهنگ و باورهای مردم قاطی شده‌بود. معمولا وظیفه اعلام نوبت آب هر خانه به عهده «میراب» بود. این‌ها آدم‌های پرنفوذی به شمار می‌رفتند. از سویی باید هوای بزرگان محله را می‌داشتند و از سوی دیگر باید عدالت در تقسیم آب را سرلوحه کار خود می‌کردند. گاهی خانواده‌های یهودی از میراب می‌خواستند نوبت آب آن‌ها را به روز شنبه نیندازد. در برابر برخی متعصبین محله وقتی نوبت آب خانه‌های مسلمان بود کنار نهر آب چند نفر می‌کاشتند تا دست یهودی‌ها به آب نرسد. اما در جمع، و به‌طور کلی می‌توان گفت که وجود آب و نوع تقسیم آن در محله، مایه وفاق عمومی هم بود. تنها چیزی که بالاجبار همه در آن شریک بودند، آب بود. پس باید باهم می‌ساختند. مقایسه کنید اوضاع را پس از لوله‌کشی آب. آب از حوزه نیاز مشترک عمومی به حوزه داشته‌های شخصی خانواده‌ها می‌رود. فلان خانه آب لوله‌کشی شهر دارد و تنها طرف حسابش اداره آب است. اداره، نه حتی شخص خاص. بنابراین رشته ارتباطات هرچند اجباری مردم حول موضوع آب گسسته شد. هرکسی کارخودش آتش به انبار خودش»

فشاری!

یکی از تصاویر کلی و عمومی مردم از اولین سال‌های لوله‌کشی آب، موضوع نصب شیرهای «فشاری» سر کوچه‌ها بود. بسیاری از خانه که در داخل خانه آب لوله‌کشی شهری نداشتند، از همین فشاری‌ها آب بر می‌داشتند. یکی از مخاطبان از خاطرات کودکی‌اش نقل می‌کند که وقتی برای برداشتن آب از فشاری سر کوچه می‌رفت، معمولا زورش به دکمه فشاری نمی-‌رسید و منتظر می‌ماند تا کسی بیاید و کمک کند تا بتواند آب بردارد. با نقل این قصه، یکی از مخاطبان نقل طنزآمیزی دارد: «برخی از اجتماعیون ما که هر وجه از زندگی گذشته را تقدیس می‌کنند، در خصوص جوی‌های آب جاری در شهر که هم محل شستن لباس بود، هم بازی و آب‌تنی بچه‌ها و هم محل گذر گاو و الاغ از روی آن بود، این امتیاز را قائل بودند و هستندکه همین نهر آب «مکانی برای تعامل اجتماعی بود»!

وقتی فشاری‌های سر کوچه آمد و نهرها برچیده شدند، برخی طنازان رنود به طعنه به آن اجتماعیون می‌گفتند «مکان تعامل اجتماعی تحت فشار قرار گرفت». القصه، فشاری‌ها هنوز هم یادگاری از یک دوره تاریخی مهم شهر هستند و در برخی نقاط شهر حفظ شده‌اند. البته به عنوان «مبلمان شهری».