من هم کوشیدم این اتفاقات را، انگار که همه در ساعت مشخصی و به‌صورت هم‌زمان می‌افتند، ثبت کنم. دلم می‌خواست این اتفاق‌هایی را که موقع تعمیر ساعت می‌افتند بگیرم. و وقتی شروع کردیم، دیگر تیر از کمان رها شده‌بود. این تصمیمی بود که گرفتیم. در لحظه. سینماست دیگر، هرکسی سلیقه‌ای دارد!».

ساعت، نبض زمان!

یکی از مخاطبان به اصل و ذات ساعت اشاره دارد. به عقیده او ساعت گویای نبض زمان است. نشان‌دهنده نظم و دقت است. هر شصت دقیقه یک‌بار ناقوس به صدا در می‌آید و گذشت یک ساعت از عمر ما و جهان را اعلام می‌کند.

متفاوت است مثلا با اذان ظهر و عصر و غیره که اولا در روز سه یا پنج بار است و ثانیا در ساعت و دقیقه ثابت در طول سال نیست. و حتی بسیار متفاوت از ساعت آفتابی یا ساعت شنی. مثلا اگر آفتاب نباشد و هنگام شب، ساعت آفتابی چه عملکردی دارد؟ ولی ساعت در جهان مدرن آفتاب و سایه نمی‌شناسد و مرتب کار می‌کند.

اساسا بخشی از ابزار و وسایل جهان مدرن است و سازگار با زندگی سنتی نیست. این ویژگی ممکن است ما را به این نتیجه برساند که نصب ساعت بر بالای عمارت خورشید نه امری درون‌زا، بل سوقات غرب بود بی‌آن‌که زمانش رسیده باشد. و شاید به همین دلیل است که ساعت پس از مدتی کوتاه از کار می‌افتد یا به‌عمد از کار انداخته می‌شود.

در قسمتی از مستند موضوع ناقوس شکسته ساعت مطرح است. این‌که این ناقوس چطوری افتاده و آیا افتاده یا انداخته‌ شده‌است، موضوع جالبی است.

 گفته می‌شود شاه برای این‌که صدای ناقوس شنیده نشود دستورمی‌دهد ساعت را خاموش کنند و چون نمی‌دانستند چگونه ساعت را از کار بیندازند، دستور می‌دهند ناقوس را بشکنند و بیندازند پایین. این داده‌ها حتی اگر نصفه‌نیمه هم صحت داشته‌باشد، نشان دهنده آن است که جامعه ایرانی در آن سال‌ها ظرفیت تنظیم خود با زمان و ریتم آن نداشته.

روال زندگی بسیار کندو بدون برنامه زمانی مشخص تداوم داشته. این موضوع، حتی اگر جزو اهداف مستند هم نباشد، به‌خودی خود بسیار جذاب است و باید ممنون بود که این فیلم چنین موضوعی را به ذهن متبادر می‌کند و سبب کنجکاوی می‌شود.

استاد تجربی

یکی از مخاطبان به موضوع جالبی در این زمینه اشاره دارد. او می‌گوید: «ساخت ساعت امری کاملا فنی و مبتنی بر دانش است. طبق گفته فیلم، حدود 170 سال پیش این ساعت به شاه ایران هدیه می‌شود.

 این‌که در آن سال‌ها سطح دانش فنی در ایران چه بوده، یک مساله است، این‌که امروز استاد ساعتچی که آن را تعمیر می‌کند و سواد آکادمیک ندارد، مساله‌ای دیگر و مهم‌تر.

 ساعتچی این حرفه را به صورت تجربی یاد گرفته و سواد دانشگاهی ندارد. به همین دلیل است که برای ساخت و تراش قطعه افتاده یا معیوب بصورت خطا و آزمون عمل می‌کند. حتی در یک مورد خاص دنده پلاستیکی برای تعویض دنده معیوب استفاده می‌کند.

شاید فیلم‌ساز در نقل و چیدن این پلان‌ها کنار هم چندان برنامه و هدف اولیه نداشته، ولی تلنگر خوبی به مخاطب می‌زند. حتی امروز پس از 170 سال، دانش تعمیر ساعت را نداریم و به روش اوستا شاگردی عمل می‌کنیم. اوستا ساعتچی و شاگردش نقیب‌زاده».