تهران، هر روز بزرگ‌تر و پرجمعیت‌تر از پیش!
«چنین می‌نماید که ترکیب جمعیتی تهران از پایان دوره ناصرالدین‌شاه (۱۲۷۵ خورشیدی) تا پایان دوره قاجار (۱۳۰۴) دچار دگرگونی قابل ملاحظه نشد. اما جمعیت شهر تا حدودی کاهش پیدا کرد. علت، دو نوبت شیوع بیماری وبا در سال‌های ۱۲۷۱ و ۱۲۸۳ خورشیدی و نیز قحطی بزرگ سال‌های جنگ جهانی اول (سال‌های ۱۲۹۰) بود که شمار زیادی از اهالی تهران را به کام مرگ کشاند. بنابراین جمعیت تهران در سال ۱۳۰۱ خورشیدی حدود ۲۱۰ هزار نفر برآورد شده که کاهش شانزده‌درصدی نسبت به سی‌سال پیش از آن را نشان می‌داد. با وجود این، جمعیت تهران از آغاز دوره پهلوی به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرد؛ زیرا اولا گسترش بهداشت عمومی، نرخ مرگ‌ومیر را کاهش داد، ثانیا پروژه‌های پرشمار عمرانی جمعیت زیادی را از شهرها و روستاهای دور و نزدیک به تهران کشاند. سرشماری سال ۱۳۱۸ نشان داد جمعیت پایتخت به ۵۴۰ هزار نفر افزایش پیدا کرده‌است. جمعیت تهران از آن پس تا به امروز، پیوسته، در حال افزایش بوده‌است. در این افزایش، افزون بر نرخ زادوولد، سهم بزرگی را باید از آن مهاجرت دانست. در برخی دوره‌ها مهاجران فقط از نقاط دیگر نبوده‌اند، بلکه اتباع سایر کشورها (مانند آوارگان لهستانی جنگ جهانی دوم) را در برمی‌گرفتند. برای این مهاجرت دو علت عمده را می‌توان در نظر گرفت: یکی جذابیت‌های تهران از نظر فرصت‌های شغلی و امکاناتی برای زندگی بهتر، و دیگر، وقوع بحران‌های گوناگون و مهاجرت ناخواسته به تهران. پس از دوره پهلوی اول، بزرگ‌ترین موج‌های مهاجرتی به تهران، یکی در دهه ۱۳۴۰ پس از اجرای برنامه اصلاحات ارضی و دیگری پس از انقلاب اسلامی و وقوع جنگ شکل گرفت».
«کتاب تهران» حمیدرضا حسینی؛ انتشارت روزنه، شهرداری تهران؛ چاپ اول؛ ۱۹۹۷؛ ص۵۱؛
