مدرسه‌های خارجی در ایران!
«محمدشاه اولین کسی بود که اجازه تاسیس مدارس خارجی در ایران را صادر کرد. مدارس به سبک جدید دارای کلاس‌های دخترانه و پسرانه بودند. به‌تدریج، اجازه تاسیس یک باب مدرسه دخترانه در تهران نیز گرفته‌شد، فقط به شرط آن‌که دختران مسلمان در آن راه داده‌نشوند. در دوران ناصرالدین‌شاه که جریان نوگرایی در کشور شتاب بیشتری یافت، به خواهش بنجامین، وزیرمختار آمریکا، اجازه ورود دختران مسلمان به مدرسه آمریکایی‌ها صادر شد. و شمار مدارس خارجی در کشور با تاسیس تدریجی آن‌ها رو به افزایش گذاشت. آمریکایی‌ها از سال ۱۸۳۰ م. فعالیت مدرسه‌سازی در ایران را آغاز و مدارس پسرانه‌ای در تبریز و شیراز تاسیس کردند. در سال ۱۸۳۶ اولین مدرسه رسمی جدید در ارومیه توسط پرکینز تاسیس شد. پس از آن تا سال ۱۸۴۷ م. تاسیس دو مدرسه دخترانه و بیست و چهار مدرسه ابتدایی، مدرسه خاص یهودیان، مدرسه خاص ارامنه، مدرسه دخترانه ایران بتل، مدارس آمریکایی رشت، قزوین، همدان از جمله اقدامات تربیتی آمریکایی‌ها است. در پاسخ به هیئت‌های پروتستان‌مذهب آمریکایی، کاتولیک‌های فرانسوی نیز در صدد برآمدند تا برای کسب موقعیتی مناسب در تعلیم و تربیت ایران به رقابت بپردازند. لازاری‌های فرانسوی تا سال ۱۸۲۲ م. موفق به تاسیس هفتادوچهار مدرسه لبتدایی شدند که شامل دو مدرسه دخترانه «سن وتسان دوپل» و «سن ژوزف» بود. آلیانس جهانی اسرائیل نیز که در سال ۱۸۶۰ م. در پاریس تاسیس شد، توانست با پیگیری‌های فراوان در سال ۱۸۷۲ در تهران مدرسه پسرانه اتحاد و کمی بعد مدرسه دخترانه را تاسیس کند.
تلاش برای مدارس جدید پس از دارالفنون توسط میرزا حسن رشدیه صورت گرفت. وی با مطالعه کتاب احمد طالبوف به اهمیت روش‌های جدید برای یادگیری واقف شد و بدین‌منظور، به بیروت سفر کرد و . .»
معماری مدارس علوم دینی قاجار شهر تهران؛ زینب اکبری؛ زیر نظر ج.نیستانی؛انتشارات آرمانشهر؛ چاپ اول؛ ۱۳۹۰؛ ص ۷۵
(کتاب مختصر و مفیدی است از اطلاعات مربوط به مدارس دینی تهران، به روش دائره‌المعارفی، با استناد به منابع موثق)
