سلام
در سال‌های اخیر، آموزه‌های نوین و مهمی در شهرسازی و جامعه به‌وجود آمده. مفاهیم تازه زیادی زاده شده و انتظارات و آرزوهای عمیق و جدیدی مطرح شده. یکی از مهم‌ترین آموزه‌ها این است که چه باید کرد تا شهر و محله را خود اهالی مراقبت و مواظبت کنند. چه باید کرد که مردم «مصرف‌کننده» شهر و محله نباشند و نقشی در زایش و تولیدفضاهای شهری و البته در نگهداری آن داشته‌باشند. مثال می‌زنیم: شهرداری با صرف هزینه‌ای کلان یا غیرکلان، پارک و بوستان می‌سازد و ما می‌رویم بر روی چمن آن‌ها بساط پهن می‌کنیم، می‌خوریم و می‌آشامیم و گاه بازی‌و تفریح موزون، و بخشی از زباله‌ها را در همان‌جا یا در سطل زباله آن می‌ریزیم و برمی‌گردیم. در حقیقت، آن‌چه که شهرداری تولید کرده، مصرف می‌کنیم. و البته تبعاتش را هم به عهده شهر می‌گذاریم و برمی‌گردیم. همین‌طور است استفاده ما از پیاده‌رو خیابان‌ها و کوچه‌ها و بقیه فضاهای شهر.
ولی آیا وقتی وارد سینما می‌شویم هم، همین‌طور است؟ البته که نه. همان بدو ورود به سالن سینما باید بلیط بخریم و در داخل بنای سینما هم حق نداریم هر آن‌طور که دوست داریم رفتار کنیم. باید نظامات این فضای عمومی را رعایت کنیم. چرا اینجا چنین است و آنجا چنان؟ چه اتفاقی در این دو فضا افتاده که تفاوتی چنین دارند.
اینجا بنا نداریم سینما را که یک ملک و بنگاه اقتصادی و شخصی است با یک پارک یا بوستان شهری یکی بدانیم. قطعا چنین نیست. اما یک نکته ظریف وجود دارد که می‌توان به آن اشاره کرد.
موضوع این است هر آن‌چه که در شهر وجوددارد با هزینه‌ای مشخص ساخته شده، پس باید بهایش را پرداخت وگرنه نوعی «خوردن از کیسه مردم» است. پس باید برای ورود به پارک هم بلیط خرید؟ نه لزوما.
ولی باید مردم در ساخت پارک مشارکت کنند و خودشان در مراقبت از آن سهیم باشند. لازم نیست فقط به پارک شهر یا پارک ملت فکر کنیم. در هر محله و کوچه هم می‌توان پارک محله‌ای با مشارکت خود مردم ساخت. مشارکت واقعی نه دستوری. یعنی از همان ابتدای تصمیم‌سازی و تولد ایده، اهالی باید مشارکت کنند و تامین بخشی از هزینه را هم به عهده بگیرند. مردم باید چنین بینگارند که برای خانه شخصی خود باغچه‌ای می‌سازند که هم خودشان استفاده کنند هم مهمانانشان را به استراحت در آن دعوت کنند. مهمانان می‌توانند همه کسانی باشند که در محله ساکنند یا از آن گذر می‌کنند. مهم آن است که پارک با مشارکت واقعی و همه‌جانبه اهالی ساخته شود و توسط خود آنان نیز نگهداری شود. این همان نکته مهم است که امروز همه علمای شهرسازی و جامعه‌شناسی فریاد می‌کنند. مردم در هر اقدام شهری، کوچک یا بزرگ، باید از همان نخست دخالت داشته‌باشند و البته باید بهایش را هم بپردازند. طبیعی است این امر وقتی اتفاق می‌افتد که جامعه بسامان باشد و اقتصاد نیز سالم.
نوشته‌ی بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۵۶