سلام
یکی از مسائل مهم در معماری و شهرسازی، نوع سلیقهای است که تحت عنوان «سلیقه عمومی» در طرحها و برنامهها، با مقیاسهای متفاوت اعمال میشود. در این میان، یک گلوگاه بسیار خطرناک و مهم هم هستکه عنوانش «خواست مردم» است. امروز هم به لطف بسیاری از اتفاقات، بهادادن به خواست مردم خیلی مد شده. تقریبا همه مدیران شهری و دولتی، نهایت موفقیت خود را در برآوردن نیاز و خواست مردم اعلام میکنند. خواست مردم را راهنما و قطبنمای فعالیت خود میشمارند. طبیعی است هیچکس شهامت آن را ندارد که خود را مخالف خواست مردم نشان دهد. ولی آیا درست است که مدیریت و برنامهریزی شهری را خواست مردم و سلیقه عمومی مردم دیکته کند؟ مگر ظرایف برنامهریزی و طراحی چیزی است که قابل تشخیص و پیشنهاد از طرف همه باشد؟ مگر برنامهریزی و طراحی علم نیست؟ پس چگونه میتوان خواست یا سلیقه مردم یا عموم را ملاک قرار داد برای طراحی و برنامهریزی؟ آیا بخشی از این همه بلبشو و آشفتگی که در معماری و نمای شهری داریم، ناشی از اعمال خواست و سلیقه کارفرما نیست. کارفرمایانی که میخواستند «چیزی بسازند که تک باشد»؟ اصولا اگر قرار بود سلیقه و خواست مردم ملاک طراحی و معماری باشد، اینهمه دانشکده و دانشگاه برای چیست؟ اینهمه هزینه برای آموزش دهها هزار دانشجو برای چیست؟ آیا امر دخالت سلیقه شخصی در معماری را میتوان در دیگر رشتهها هم ساری کرد؟ مثلا میتوان از پزشک انتظار داشت که خواست و سلیقه بیمار را ملاک تشخیص خود قرار دهد؟ آیا بیمار مجاز است به پزشک بگوید چه دارویی تجویز کند؟ نه حتما!
شوربختانه، در برخی جوامع، از جمله جامعه ما، مردم در برخی از امور از جمله سیاست و معماری خود را محق برای اظهار نظر و ارائه راهحل میدانند. البته گاه در پزشکی هم اظهارنظر میکنند. این نوع نگاه به تخصص و دانش، متاسفانه نگاه مفیدی نیست. باید بپذیریم تخصص و کارشناسی لازمه یک کار اصولی و درست است. وقتی حتی طرح و برنامهای که توسط فرد یا گروه کارشناس و حرفهای ارائه و اجرا شده، در اثر نقص در مطالعات منجر به شکست میشود، چه انتظاری هست که طرح مبتنی بر خواست غیرکارشناسانه مردم منجر به موفقیت شود. آیا از مردم میتوان انتظار داشت درباره شعر حافظ یا موسیقی درویشخان اظهار نظر فنی کنند؟ آیا میشود انتظار داشت کسانی که گوش موسیقیشنو ندارند از موسیقی بتهوون لذت ببرند؟ آیا میتوان از همه مردم انتظار داشت طرح معماری داخلی اداره یا محل کار خود را خودشان طراحی و اجرا کنند؟ حاصل چنین کاری عموما نمیتواند موفق و موثر باشد. خلاصه بگوییم: یک کارشناس و مدیر متخصص نباید در زیر پرچم خواست عمومی اقدام به اجرای طرح شهری بدون مطالعات پشتیبان و مشاوره فنی کند.