تازه بعد از همه این‌ها، تمام اهالی شهر و آبادی، بدون هیچ تبعیضی از آب آن استفاده می‌کنند. مردم در استفاده از آب آب‌انبار چنان منضبط و با فرهنگ بالا بودند که هرگز در هیچ سند ادبی یا حقوقی نشان و حرفی از اختلاف مردم با موضوع آب‌انبار نیست. صدها و هزارها سال مردم ایران به‌صورت مشترک آب‌انبار ساخته‌اند و از آن به صلح و صفا استفاده کرده‌اند، بی‌آن‌که دعوا و اختلافی باهم پیدا کنند. آیا هم‌نوایی و همکاری اجتماعی بالاتر از این سراغ داریم؟

جالب آن‌که قناتی که آب آب‌انبار را تامین می‌کرد نیز نشانه و شاهد مهم دیگر زندگی جمعی و تفکر مشارکتی ایرانیان است. تصورش برای بسیاری، شاید غیرممکن باشد که بسیاری از مردم اجازه می‌دادند در زمین آن‌ها میل‌ها (چاه‌ها)یی حفر شود و مزد چاه‌کن‌ها و خورد و خوراک آن‌ها را تامین می‌کردند تا صدها و هزارها متر آن‌طرف‌تر مردم پایین‌دست قنات از آب آن بهره ببرند، بی‌آن‌که سود و بهره‌ای برای صاحبان زمین‌هایی داشته‌باشد که در آن‌ها میل کنده‌اند. مهم‌تر از آن، این‌که این آب در طول صدها سال به‌روشی کاملا مردمی و دوستانه بین مردم تقسیم می‌شده و هرگز دعوایی بر سر یک جرعه آن هم گزارش نشده‌است. آیا این مردم را می‌توان فردگرا تلقی کرد؟ آیا این شواهد گویای زندگی جمعی و تفکر و عمل مشارکتی مردم فرهیخته ایران نیست؟

نوشته‌ی بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۹