سلام
مدرسه فقط یک مکان آموزشی نیست. یا بهتر است بگوییم میتواند صرفا یک مکان آموزشی نباشد. مدرسه میتواند مکانی برای اجتماع مردم محله و فضایی برای فعالیت مدنی باشد. این امر زمانی جدیتر میشود که بپذیریم مدرسه یک مال عمومی است بخشی از اموال ملی کشور است که با پول همین مردم و مالیاتهایی که میپردازند ساخته میشود و در اختیار آموزش و پرورش کشور قرار میگیرد. حال میتوان پرسید آیا از این مال و از این ثروت به نحو شایسته استفاده میشود؟ برای روشنشدن موضوع لازم است حداقلهای فضایی یک مدرسه را به یاد آوریم. مدرسه تشکیل میشود از تعدادی اتاق به نام «کلاس درس»، سالن (های) همایش و نمازخانه، سرویسهای بهداشتی، بوفه و حیاطی بزرگ. حیاطی که امکان ورزش و بازی برای بچهها فراهم کند. این همه فضای ساختهشده و آماده استفاده، چند ساعت در روز مورد استفاده است؟ شش ساعت؟ هشت ساعت؟ بعدش چی؟ تعطیل است و مراقبت میشود که دستبردی نشود و مزاحمتی برایش بهوجود نیاید!
پرسش بعدی: چندماه یا چند روز از سال ساختمان و امکانات مدرسه مورد استفاده است؟ اگر تعطیلات رسمی تابستانی، نوروزی، جمعهها و سایر تعطیلات رسمی سال را بشماریم، به جرات میتوان گفت حداقل در نصف روزهای سال مدرسه بلااستفاده است و سرمایه و ثروت انباشته در آن بلااستفاده رها میشود. حال، اگر ساعات دایری یک فضای عمومی عادی شهری را در هر شبانهروز ۱۶ ساعت بگیریم، حاصل بحث آن است که یک مدرسه در نصفی از روزهای سال با نصفی از ظرفیتش مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. به عبارتی روشن، سه چهارم ظرفیت یک مدرسه را که با ثروت ملی میسازیم، در طول سال بلااستفاده رها میکنیم و برای نگهداریش هزینه هم میکنیم. رواست آیا این ولخرجی؟ آیا آن قدر ثروتمندیم که یک فضای مطمئن و خوشساخت را فقط برای یک چهارم از زمان مفید سال استفاده کنیم؟ آیا این اسراف و اتلاف اموال عمومی نیست؟
ممکن است گفته شود اگر درِ مدرسه در این ساعات باز باشد، ممکن است «امنیت» آن تهدید شود. کدام امنیت؟ ممکن است گفته شود اگر ساعات آزاد مدرسه به اموری غیر از کلاس و درس اختصاص یابد ممکن است قداست مدرسه از بین برود. چرا؟ مگر قرار است در این ساعات در مدرسه قمار کنند یا بزه و خلاف اجتماعی انجام دهند؟ چرا درهای حیاط مدرسه را باز نمیکنیم که بچهها عوض بازی در خیابان سواره رو در حیاط مرسه بازی کنند. چه ایرادی دارد مراسمات محله در سالنهای مدرسه برگزار شود؟ از عزا و عروسی. چرا مردم محله نباید مدرسه را مال خود بدانند و از آن استفاده کامل کنند؟ مگر غریبهاند. آنها خود میدانند چگونه این فضا را تمیز نگه دارند و ارتقا دهند. بیایید نگاهی تازه به مدرسه داشتهباشیم.
نوشتهی بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۴۳