تــازه چند سال از آغاز حکومت قاجار و پایتختی تهران گذشته بود که تیمچه اکبریان در بازارچه عودلاجان ساخته شد؛ تیمچه‌ای که به دست کلیمیان ساخته شد و صنف زرگرها و صراف‌ها در آن مشغول به کار بودند. این تیمچه خیلی زود به نخستین بانک رهنی ایران تغییر کاربری داد و مردم می‌توانستند با گرو گذاشتن وسایل با ارزش خود، از این بانک پول قرض کنند.

معمــاری زیبای این تیمچه و تاریخچه‌ای که به دوش می‌کشد باعث شد تا تیمچه اکبریان در زمره آثار ملی به ثبت برسد. این تیمچه چند سالی است که به رستورانی سنتی تبدیل شده و آوازه دیزی‌هایش به همه جا رسیده است.

امانت‌فروشی یا بانک رهنی، تا سال‌های نخست انقلاب در تیمچه اکبریان پا برجا بود و فعالیت می‌کرد. قدیمی‌ها معتقد بودند در مجاورت دیوار طبقه همکف سوراخی تعبیه شده‌بود و اشیایی که مردم در این بانک گرو می‌گذاشتند از طریق این حفــره، به صورت مخفیانه به زیرزمین بانک منتقل می‌شد. البته که روایتی است قابل تردید. حداقل به این خاطر که اگر از آن سوراخ امانت‌های مردم را می‌انداختند پایین، چطور بر می‌گرداندشان، بدون ورودی و دری؟!

این تیمچه از ابتدای تأسیس تا ابتدای سال‌های شصت، همین کاربری را داشت و همین باعث شهرتش در تهران شده بود. حجره‌های این تیمچه که روزگاری کارکنان بانک رهنی در آن مستقر بودند، این روزها بعد از مرمت، به فضایی برای سرو غذا تبدیل شده‌است.

حوض بزرگ آبی رنگی، از انتهای تیمچه تا ورودی آن کشیده شده. صحن اصلی، بنایی ۸ ضلعی است با سقفی طاقی شکل که با آجرکاری تزیین شده‌است. ساختمان دو طبقه تیمچه، بــا نرده‌های چوبی و پله‌هایی که در معماری ایرانی به غلام گردش شهرت دارند، فضایی گرم و دلنشین دارد.

از همان طبقه اول، سقف بلند و گنبدی‌شکل تیمچه در طبقه فوقانی پیداست. در هر طبقه، حجره‌های متعددی به چشم می‌خورد که به شکل اتاق‌های سنتی چیده شده‌اند؛ اتاق‌هایی با پشتی‌های قدیمی و فرش لاکی که تابلوها و ظروف قدیمی دیوارهای آن را زینت بخشیده. برخی از اتاق‌ها هم پنجره‌هایی چوبی دارند که نور از پس شیشه‌های رنگی آن به داخل حجره می‌تابد.
حتی ظرف‌هایی که در آن از مهمانان پذیرایی می‌شود، ظروفی قدیمی و بــا طرح‌های مرسوم در دهه‌های پیش هستند.

حجره‌ها با راهروی باریکی به هم متصل هستند و نــرده چوبی زیبایی در طبقه فوقانی، لبه این راهرو را پوشانده است. در هر نقطه از کنار این نرده‌ها که ایستاده باشید می‌توانید نمایی کلی از تیمچه را ببینید. در ورودی تیمچه، دو ویترین قدیمی، ظــروف عتیقه‌ای را به نمایش گذاشته‌اند که تناسب زیادی با فضای کنونی این تیمچه دارد و تماشای آن خالی از لطف نیست.

در ورودی این بنای قاجاری نوشته شده بازدید از آن برای عموم آزاد است. گرچه اغلب تزیینات به کار رفته در این تیمچه را آجرکاری و شیشه‌های رنگی و استفاده از چوب در پنجره‌ها و نرده‌ها تشکیل داده‌است، با این حال تناسب بنا و هم‌چنین ظرافت استفاده از همین عناصر محدود، آن را به یکی از بناهای زیبا با نمایی آرامش‌بخش تبدیل کرده است.

این تیمچه تا سال‌های بعد از احداث، محل کسب کلیمیان ســاکن تهــران بــود؛ افراد ثروتمندی که اغلب خانه‌ای در همان نزدیکی و در محله عودلاجان داشتند. همین موضوع باعث شده تا در این محله علاوه بر رونق کسب و کار یهودیان، مراکز مذهبی مختلفی از جمله کنیسه عزرا یعقوب هم دایر شود. برای بازدید از هریک از این بناهای مذهبی باید از قبل با انجمن کلیمیان هماهنگی‌های لازم را انجام دهید.

مثل اغلب بناهای تاریخی دوره قاجار در تهران، تیمچه اکبریان هم ویژگی مهم تقارن را در معماری خود حفظ کرده‌است؛ به طوری که می‌توان این تیمچه را با برشی طولی از وســط به دو قسمت کاملا مشابه هم تقسیم کرد. این قرینگی حتی در آجرکاری و تزیینات سقف گنبدی بنا هم به چشم می‌خورد.

از مهمترین دلایل استفاده از معماری قرینه، ایجاد آرامش و نظم‌دادن به ظاهر این بناها است. تکرار عناصر، باعث می‌شود در نگاه اول بناها ظاهری آشنا داشته‌باشند و همین موضوع به آرامش ذهنی افراد در هر ساختمانی کمک می‌کند.

در معمــاری این بنــا هنوز تیرک‌های چوبی‌ای که سقف گنبدی به آن تکیه داده‌است به چشم می‌خورد. تیمچه اکبریان در کنار تیمچه حاجب‌الدوله و تیمچه امیرکبیر و تعدادی دیگر از تیمچه‌های قدیمی بازار، از یادگاری‌های معماری دوره قاجار در هسته اولیه شهر تهران به شمار می‌روند.

تیمچه یکی از تقسیم‌بندی‌های مکان‌ها و بناهای بازار در ایران اســت. که معنای «کاروانسرای کوچک» را به دوش می‌کشد؛ سرای کوچک و سر پوشیده‌ای که نسبت به کاروانسرا قیمت یا…