کتابفروشی از خوانسار!
«حاج میرزا علیاکبر کتابفروش خوانساری آمدند به تهران و در تیمچه حاجبالدوله در بازار مغازه کتابفروشی باز کردند و گویا در کنار چند کتابفروش دیگر به کار و کسب کتاب پرداختند. . . پسر ایشان که پدر بزرگ من میشود، حاج محمداسماعیل علمی است که به همراه پسرانش شرکت تضامنی علمی را در زمان رضاشاه تاسیس کرد و من او را به یاد دارم، اما حاج میرزا علیاکبر را ندیدهام و در خانواده ما هم اطلاعی بیشتر از این که گفتم درباره او نیست. پانزده ساله بودم که حاج محمد اسماعیل فوت کردند. من در سال ۱۳۰۴ متولد شدهام و بنابراین ایشان باید قبل از شهریور بیست درگذشته باشد. (محل کار حاج محمداسماعیل) جنب ساختمان وزارت دارایی در خیابان ناصرخسرو بود. بعد که وزارت دارایی را گسترش دادند، مغازه ایشان خراب شد و رفتند قدری پایینتر مغازه کتابفروشی جدیدی باز کردند و در حال حاضر همین محل به بانک تبدیل شدهاست. اسم این مغازه «کتابفروشی علمی» بود. ایشان چندسالی هم در این جا کار کردند و بعد امور را سپردند به دست پنج پسری که داشتند، که یکی از آنها پدر من است و روزگار کهولت را به مطالعه کتاب و استراحت در منزل میگذرانند. تا جایی که اطلاع دارم، در آغاز کار کتابفروشی میکردند. میرفتند مشهد کتاب میآوردند و در تهران میفروختند. حتی همراه محمدعلی ترقی، پدر آقای بیژن ترقی و بنیانگذار کتابفروشی و انتشارات خیام، میرفتند هندوستان و از آنجا کتابهای فارسی چاپ هند را میآوردند و در تهران میفروختند. . . از کتابفروشی گذشته، تعدادی کتاب هم چاپ و منتشر کردند که از جمله آنها فرهنگی است مصور که از حیث تاریخ چاپ و نشر و تاریخ فرهنگنویسی در ایران حائز اهمیت است. این کتاب در سال ۱۳۰۷ چاپ شدهاست. متاسفم که به فکر نبودیم نسخهای از کتابهایی را که چاپ و منتشرشده، آرشیو کنیم و نگاه داریم. در هر حال، تعدادی کتاب منتشر کردند، اما کار اصلیشان همان کتابفروشی بود. بعد هم که فوت کردند، هر پنج پسرشان در خدمت کتاب بودند، یا چاپ و نشر کتاب یا کتابفروشی. محمدعلی علمی، فرزند ارشد ایشان همان مغازه کتابفروشی پدر را اداره میکردو به امر نشر هم میپرداخت. بقیه برادران در چاپخانه علمی کار میکردند و کارهای چاپی شرکت را دنبال میکردند. تولیدات چاپی میآمد در کتابفروشی و .. .»
تاریخ شفاهی نشر ایران؛ عبدالحسین آذرنگ، علی دهباشی؛ انتشارات ققنوس؛ چاپ سوم؛ ۱۴۰۱؛ ص ۱۳۹
(کتابِ بسیار ارزنده و خواندنی درباره تاریخ و سرنوشت نشرِ کتاب در ایران. شامل ۲۱ مصاحبه با بزرگان نشر و کتابفروشی ایران.)