سلام
اول از همه، این را میدانیم که آرامش هرگز به معنی سکون و سکوت نیست. محلهای که در آن حرکت و جنبوجوش نباشد، زنده نیست. برخی از محلهها و بخشهای شهر در ساعاتی از روز این وضع را دارند. انگار گرد مرگ بر رویشان پاشیده شده. مثلا اگر شبها گذارتان به داخل بازار تهران بیفتد که مغازهها تعطیل هستند و کسی در آن نیست، دچار وحشت میشوید. در اصطلاح شهرسازی، این وضعیت را «شبمرگی» مینامیم. در بسیاری از محلات مرکزی شهر که مکانها عموما در اختیار دکان و کارگاه هستند، با این وضع روبرو هستیم. در ساعات شبانه، محله سوتوکور است و مردم رغبتی به گامزدن در کوچه ندارند. تعداد ساکنان و خانههای مسکونی کم است و با تعطیلشدن مراکز کار و کاسبی، محله دچار شبمرگی میشود. عکس موضوع هم هست. در برخی جاهای شهر، با پدیده «روزمرگی» مواجه هستیم. اینها محلات یا شهرکهای مسکونی هستند که در طول روز کسی در کوچه و خیابان آنها نیست و محله یا شهرک، سوتوکور است. شادابی و تحرک وجود ندارد.
بنابراین، لازم است محله و منطقه، ترکیبی از کار و زندگی باشد. محلههای قدیمیو بافت تاریخی شهر، فینفسه، چنین ظرفیتی دارند و میتوانند دوباره به آن شادابی قدیم برسند. در شهرهای تاریخی ما تقسیم شهر به مناطق مسکونی و تجاری و اداری نبود. همه این فعالیتها در کنار هم بودند و شب و روز شهر زنده بود. امروز نیز میشود چنین تصویری از شهر را آرزو داشت. اما، این تمام مساله نیست. برای آرامش محله، تمهیدات و اقدامات دیگر هم لازم است. اولینِ این تمهیدات، امنیت و ایمنی است.
امنیتی درونی و ذاتی نه دستوری و پلیسی. لازمه این امنیت، آشنایی و دوستی افراد محله باهم است. این دوستی دو نتیجه بسیار مهم دارد: نخست اینکه مردم هوای همسایه و محله را دارند و به ایمنی آن علاقمندند، دوم اینکه بهخاطر همین آشنایی و دوستی، احترام هم را دارند و موجب رنجش همدیگر نمیشوند. این موضوع در تمام نقاط این عالم خاکی مورد تایید علمای شهرسازی است. بیشترین و بزرگترین دلیل بزهها و تخلفات فردی و اجتماعی در «بیگانگی» آدمها باهم است. در هیچ نقطه عالم و درهیچ دورهای، دو دوست همدیگر را آزار نمیدهند. دو همسایه، وقتی باهم دوست هستند، با ایجاد مزاحمت صوتی مزاحم هم نمیشوند و اگر جشن تولدی دارند، همسایه را هم دعوت میکنند تا با شرکت در شادی و خوشی، صدای مهمانی آزاردهنده نشود. این نوع نگاه به مسائل شهری، بسیار موثرتر از هرگونه اقدام امنیتی یا اداری برای ایجاد آرامش در محله است. اگر چنین شود، پایه اصلی آرامش محله حاصل است. اقدامات جنبی دیگر، از جمله نظافت محله یا روشنایی و مبلمان محله، بعد از این اقدامات پایهای ضرورت پیدا میکنند که مهم هم هستند. ولی مهم، مودت بین اهالی است.
نوشتهی بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۹۸