سلام
محله اگر محله باشد، حتما امن هم هست. مهم آن است که محلهای داشتهباشیم که خصوصیات کامل یک محله را داشتهباشد. بنابراین، نخست باید ببینیم پایههای اصلی یک محله کدامند.
محله، هرگز، به تعداد خانه و دکان و گاراژ نیست. همینطور، محله به مکانی محصور بین چند خیابان هم گفته نمیشود. حتی تعداد ساکنان یک پهنه شهری نشاندهنده وجود یک محله نیست. هرگز نمیگویند اگر فلان تعداد آدم در یک جا زندگی کنند، آنجا تبدیل به یک محله میشود. وسعت و مساحت هم تعیینکننده نیست.
محله به جایی گفته میشود که اهالی آن در یک انسجام درونی و محکم، تبدیل به یک جامعه شدهاند. محله یک مجموعه از آدمها و ساختمانها نیست. محله یک جامعه است. اگر جامعه نباشد، هویت ندارد، امنیت ندارد و توسعهای نخواهدداشت. فقط ممکن است رشد کند. کوچک یا بزرگ شود ولی توسعه پیدا نمیکند و عمق نمییابد.
برای روشنشدن موضوع میتوانیم یک کشور را مثال بزنیم. یک کشور ممکن است از ترکیب اقوام و ملیتهای متفاوت و متنوع با گرایشها و سلیقههای مختلف تشکیل شدهباشد. اهالی کشور طبقات اجتماعی متفاوت دارند و فقیر و غنی دارند. در یک کشور ممکن است چندین زبان و گویش وجود داشتهباشد همین ادیان و آیینهای مختلف. ولی همه این تنوع را نیرویی درونی و احساسی کاملا شخصی و ذاتی به هم پیوند میدهد و باعث میشود تکتک مردم خود را به آن جامعه متصل کنند و مثلا بگویند «من ایرانی هستم!» «من آلمانی هستم» و غیره. نکته ظریف این است که اگر در یک کشوری مردم احساس عضویت در یک جامعه را نداشتهباشند، حتما آن کشور نمیتواند استحکام درونی و امنیت پایدار داشتهباشد، حتما نیروهای گریز از مرکز در آن رشد میکنند و ممکن است که جامعه به سمت متلاشی و فروپاشی برود.
ممکن است زمامداران مملکت با ترفندهای مختلف نظامی و امنیتی بخواهند انسجام ملی را نمایش دهند، ولی قطعا چنین امنیتی پایدار نیست و بالاخره دیر یا زود از هم میپاشد. کشور باید یک «جامعه» باشد تا پایدار بماند. محله نیز چنین است. امنیت محله با مودت و ارتباط درونی اهالی ممکن میشود. نیروی انتظامی و پلیس نقش مهم و پایدار نمیتواند داشتهباشد. باید به سمت رفاقت و تعاملات فردی و اجتماعی در محله رفت. اما چگونه؟ حضور اهالی اصیل و قدیمی محله در آن یکی از ارکان اصلی این امنیت است. هرچند کافی نیست، ولی لازم است. غلبه بافت مسکونی بر بافت غیرمسکونی نیز یک رکن مهم دیگر است. بافت مسکونی است که تولید فرهنگ میکند نه بافت اداری یا تجاری. طبیعی است هرچه عمر سکونت اهالی در محله بالا باشد، بسترهای مناسبی برای انسجام جامعه و امنیت پایدار آن بهوجود میآید. بعدش نوبت «سمن»ها است.
نوشتهی بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۵۸