«شیردل دانش‌آموخته مدرسه سینمای رم ایتالیا است. وقتی به ایران برمی‌گردد با کوله‌باری از میراث سینمای نئورئالیسم ایتالیا است. تاثیر این مکتب را بخوبی در آثار شیردل می‌توان دید.» به باور ورهرام «شیردل در نقل نئورئالیستی‌اش از جامعه ایرانی تند رفته و لطافت و روایت سینمای آن مکتب را نتوانسته منتقل کند». زمانی که شیردل در حال ساخت این فیلم بود، وزیر فرهنگ و هنر ایران آقای پهلبد بود. روایت است که به فیلمساز گفته‌بود «بساز ولی نمایش نمی‌دهیم». ظاهرا در مورد خیلی از فیلم‌های دیگر هم چنین روایتی درست است. هم فیلم‌های سفارش رادیو تلویزیون ملی ایران، هم سفارش فرهنگ و هنر.

وقتی در سال ۱۳۵۹ نگاتیوهای این فیلم پیدا می‌شود، انگار گنجی پیدا شده که فجایع دوران پهلوی را نشان می‌دهد، مورد اقبال خیلی‌ها قرار گرفت. هم در میان نوآمدگان حکومت و هم در دل برخی از گروه‌های روشنفکری. امروز اما نگاه‌ها عوض شده.

روزگار غریبی است

مستند «تهران پایتخت ایران است»، با آن سرنوشت هالیوودی، خیلی سریع رهسپار جشنواره‌های جهانی شد و در بسیاری از آن‌ها مورد اقبال قرار گرفت. دوران ضد سلطنت بود و شوروحال نظام جدیدی که هنوز الگویی برای خودنداشت. شیردل شد«فیلم‌ساز خاص» و مورد توجه ایران و جهان. او فیلم قلعه را هم ساخت که درباره شهرنو بود. آن‌هم گم شدو بعدها با اسلایدها وعکس‌های کاوه گلستان دوباره‌سازی‌شد. فیلم «صبح روز چهارم» که متاثر از فیلم «ازپا افتاده‌ها» ژان لوک گودار بود، اصلی‌ترین فیلم سینمایی شیردل است که مورد استقبال قرار نگرفت. ولی فیلم «آن روز که بارون اومد» خیلی مورد توجه قرار گرفت و بسیاری از منتقدان و سینمادوستان علاقمندند شیردل را با آن فیلم معرفی کنند. او فیلمی هم درباره پیکان دارد که فیلم خوش‌ساختی است. بعداز انقلاب چند فیلم برای واگن‌سازی و شرکت نفت ساخت و متاسفانه دیگر فعال نیست و روزگار کهنسالی را می‌گذراند.

به هرحال فیلم «تهران پایتخت ایران است» امروز آن توجهی را که در سال‌های انقلاب به خود جلب می‌کرد ندارد و جماعت فیلم‌دوست زیادی هست که نگاه انتقادی به آن دارند و آن را نمی‌پسندند.

نمایش سیاهی‌ها

یکی از مخاطبان معتقد است، «این فیلم نگاه عجیب و غریبی به جامعه آن روز ندارد. داریوش مهرجویی هم در آن سال‌ها «دایره مینا» را می‌سازد که سرشار است از سکانس‌های تکان‌دهنده از موضوع فروش خون برای امرار معاش». این مخاطب پیشنهاد می‌کند فیلم شیردل را «دروغگو خطاب نکنیم. او بخشی از جامعه آن روز را به تصویر کشیده. دیگرانی هم بودند که بخش‌های دیگرش را نشان داده‌اند». ضمن آن‌که دستگاه رادیوتلویزیون مدام از «پیشرفت‌های جامعه» و «دروازه‌های تمدن بزرگ» آریایی سخن می‌گفتند و فیلم می‌ساختند. این مخاطب، مشاهدات خود از آن دوره را به یاد می‌آورد: «تازه دانشجو شده‌بودم و برای مطالعات میدانی باید به جنوب شهر می‌رفتیم. وضع این مناطق چنان ناگوار و ناامن بود که جرات نمی‌کردیم تنها برویم و وقتی از مشاهدات خود عکس می‌گرفتیم و در دانشکده به نمایش می‌گذاشتیم مثل یک قهرمان از ما استقبال می‌کردند.» او معتقد است دیدن این فیلم، هرچند اغراق‌آمیز، از این جهت «مفید است که در شعارهای خود مبنی بر رجعت به گذشته محتاط باشیم و از چاله به چاه نیفتیم». بحث جذابی که حتما موافق و مخالف دارد و باید دقت نمود.