یکی از بخش‌های موسیقی تربت جام ، نغمه‌ها و آوازهای بانوان است که به پادایرگی شهرت دارد. این موسیقی را بیشتر در مراسم شادیانه و حنابندان و عروسی اجرا می‌کنند. اشعار پادایرگی بیشتر از غم فراق یار، دوری از خانواده یا صحبت عاشق و معشوق می‌گوید و اجرای آن معمولاً با ساز دایره و هم‌سراییِ زنان خوش‌ذوق همراه است.
در این برنامه علاوه بر مقام‌های معروف، به تماشا و شنیدار بخش‌هایی از موسیقی پادایرگی هم می‌نشینیم و دربارۀ این رسم و جایگاهش در موسیقی و فرهنگ مردمیِ خراسان شرقی گفت‌وگو می‌کنیم.
«چهل دلالت می‌کند بر کثرت، بلوغ و کمال. چهل رسیدن است، قرار گرفتن است بعد از هروله‌ها و سعی‌های بسیار. رسش، قرار و پذیرش. مثل چهلمین روز نبودنت… و کدام پختگی‌ست که جز به‌مدد داغ میسّر شود؟…»
نمایش مستند «به روایت کمانچه» با حضور کارگردان و هردو تدوینگر، خانم‌ها میترا کارآگاه‌و شیرین وحیدی برگزار شد. این مستند جزو آخرین کارهای شیرین وحیدی است. او و میترا کارآگاه، هردو، دانش‌آموخته دانشکده رادیو و تلویزیون هستند و از سال ۱۳۵۲ به مدت ۲۵ سال تا بازنشستگی تدوینگر آثار تلویزیونی بودند. کارآگاه این را هم اضافه می‌کند که پس از آن که بازنشسته شده فعالیتش بیشتر هم بوده. با بزرگان زیادی کار کرده، از جمله با بهمن فرسی، هوشنگ آزادی‌ور و محمد تهامی‌نژاد. کیوان کیانی، کارگردان مستند، به کرات تاکید می‌کند که وقتی راش‌های فیلم را به تدوین سپرده‌بوده، خیالش آسوده بود که نتیجه کار بسیار زیبا و محکم از نظر تدوین خواهدشد.
محمود یارمحمدلو که خودرا مستندسازبا گرایش غالب تدوین می‌داند، بر این باور است که «این دو خانم در تدوین این مستند شاهکار کرده‌اند. کیانی کار را دست تدوینگرهای کاربلد سپرده. با تدوین خوب و منطقی، هماهنگی بسیار نیرومندی بین موسیقی و تصویر وجود دارد. تقطیع‌ها و تدوین‌ها بسیار دقیق و خوب پیش رفته‌است».
بیش از چهار هزارسال است که قوم لر سور و سوگ خود را با موسیقی لری بیان کرده، شادی‌ها و غم‌هایش را با دیگران سهیم می‌شود. در این موسیقی کمانچه جایگاه خواصی دارد و صدا، لحن و تاثیر خاص آن بر گوش، هوش و جان مشتاق مردم، بازتاب روحیات، آرزوها و ویژگی‌های فرهنگی و قومی این دیار کهن است. مستند «به روایتِ کمانچه» قصه این موسیقی و ساز، در عمر چندهزار ساله آن است.
اما، از همه این‌ها گذشته، ذکر این نکته لازم و مفید است که موسیقی عاشیقی فقط موسیقی نیست. «فرهنگ» است. ریشه تاریخی قبل از اسلام دارد و بخشی از هویت ملی ترکان و ترک‌زبانان است. سازهای این موسیقی هم ویژه هستند و نام و مهندسی خاص خود را دارند. نحوه اجرای موسیقی عاشیقی هم خاص است. جالب است در دوره‌هایی از تاریخ، عاشیق‌ها به مانند عارفانی بودند که شهر به شهر می‌رفتند و برای مردم ساز می‌زدند و برایشان می‌خواندند. عجیب نیست که این موسیقی با اساطیر و حماسه هم آمیخته است. «کوراغلو»، «بهرام و حیدر»، «عزیز و نگار» و امثال این قهرمان‌ها در موسیقی عاشیقی متولد می‌شوند و می‌بالند. پس می‌توانیم دوباره بپرسیم: «عاشیق کیست؟»
