برای دل خود می‌نوازند و برای رضای خود می‌خوانند. بسیاری از عاشیق‌ها هم کسب و کار خود را داشتند ولی در موسیقی هم نام و آوازه داشتند. بسیاری از آوازخوانان شهیر تبریز کاسب بازار بودند مثل استاد متقالچی و استاد حسین چورکچی.

ناسیونالیسم و دهکده جهانی

یکی از مخاطبان، از این‌که موسیقی عاشیقی و خود عاشیق‌ها کم‌کم فراموش می‌شوند، دلخور است.

او معتقداست«دهکده جهانی درغالب موارد نتیجه عکس داد و به ناسیونالیسم بیشتر دامن زد. گاه حتی به صورت افراطی. اما متاسفانه ما در ایران برعکس عمل می‌کنیم و بسیاری از ارزش‌های ملی و فرهنگی خود را از دست می‌دهیم. 

الان فقط سنت‌های محدودی چون شاهنامه‌خوانی مانده و بقیه تقریبا هیچ. هرچند همین شاهنامه‌خوانی هم غنیمت است.» این مخاطب معتقد است ورای تمام تبلیغات و رسانه‌های رسمی و خشک، وظیفه تک‌تک هنرمندان است که این داشته‌ها را برجسته کنند و جامعه را از فراموش‌کردن آن‌ها مانع شوند». 

طبیعی است این حرفِ مخاطب حرف دل بسیاری از هنرمندان است. خالقی سروش هم به وجد می‌آید و دوست دارد اعلام نماید که سیزده مستند بر اساس روایت‌های شاهنامه ساخته ولی متاسفانه هیچ‌کدام‌شان فرصت نمایش پیدا نکرده‌اند.

او می‌گوید «همین فیلم عاشیق‌ها وقتی آماده شد اجازه اکران نگرفت. مدت‌های مدید فرصت نمایش از تلویزیون پیدانکرد».به‌هرحال مستند«عاشیق کیست» که خوشبختانه با تدوین جدید در یکصد و بیست و هفتمین شب فیلم خانه اردیبهشت اودلاجان نمایش داده‌شد، حاوی نکاتی بود که آن را حتما در دسته سند قرار می‌دهند. 

از جمله حضور عاشیق‌های معروف و مشهوری چون عزیز شهنازی، محمد سخاوت، عاشیق عباس، قربانی و علی‌سلیمی که احتمالا متاسفانه دیگر نیستند، به خودی خود این فیلم را تبدیل به یک سند تاریخی کرده. این مستند به یک نکته مهم هم اشاره دارد. موسیقی عاشیقی عموما متکی بر کلام است تا ساز. شاید به همین خاطر اهمیت صدای عاشیق بیشتر از اهمیت مهارت او در زدن ساز است.

عاشیق، رسانه

پروانه اسکندری معتقد است عاشیق نقش رسانه هم دارد. همین‌که از این آبادی به آن روستا می‌رود، به خودی خود حامل خبر هم هست. حامل خوشی‌ها و غم‌ها هم هست. 

او معتقداست مستند عاشیق کیست کمک می‌کند کسانی که دور از آذربایجان هستند با این موسیقی آشنا شوند. هرچند عاشیق‌ها نه تنها در آذربایجان بل در بسیاری جاهای دیگر هم هستند و یکی از اصلی‌ترین موسیقی‌های اقوام در ایران به شمار می‌آیند. «علاوه بر موسیقی، عاشیقی درس زندگی  است. 

در این مستند می‌بینیم وقتی عاشیق جوان در انتهای «دِییشلمه» (مبارزه سازی و کلامی بین دو عاشیق) بازنده می‌شود و طبق رسوم باید ساز خود را به برنده دهد و از عاشیقی کنار بکشد، عاشیق پیر که پیروز میدان است، دوباره ساز را به جوان برمی‌گرداند و به او سفارش می‌کند عاشیقی یاد بگیرد نه فقط ساز زدن».