سلام

گاه، شهر را به «خانه» تشبیه می‌کنند. درست و اشتباه‌بودن آن را فعلا بحث نمی‌کنیم، به یکی از ویژگی‌های «خانه»، و نه یک واحد آپارتمانی، اشاره می‌کنیم. خانه، در عرف معماری اصیل، مکانی است که می‌تواند به تمام نیازهای فردی و اجتماعی ما پاسخ دهد. هرچند امروز بسیاری از نیازهای ما در مکان‌هایی خارج از خانه برآورده می‌شوند، ولی هنوز بخش مهمی از امورات ما در خانه اتفاق می‌افتد. کمی توضیح دهیم: در گذشته نه‎چندان‌دور ما در خانه متولد می‌شدیم در خانه درس می‌خواندیم، در خانه کار می‌کردیم و در خانه عروسی و عزا برگزار می‌کردیم. امروز، تقریبا تمام این امور در خارج از خانه، در بیمارستان، مدرسه، اداره و تالار و مسجد انجام می‌شود. مثلا ما مراسم سوم و هفتم و چهلم عزیز از دست رفته را می‌توانیم در مسجد برگزار کنیم و مراسم عروسی را هم در تالارهای مربوطه. اما این بخش از نیازها، نیازهای شخصی افراد است. برخی نیازها هم هستند که عمومی و همه‌شمول است. مثلا مراسم راه‌پیمایی، عزاداری‌های ملی و میتینگ‌ها. اگر شهر مثل خانه است، برای این نیازها هم باید راه چاره داشته‌باشد. همیشه که نمی‌شود خیابان‌های شهر را برای این یا آن مراسم قرق کرد. از مردم نمی‌شود انتظار داشت میتینگ انتخاباتی خود را وسط خیابان برگزار کند. شهر نیاز به فضاهایی دارد که در عرف معماری به فضاهای فعالیت‌های عمومی معروف هستند. در معماری گذشته ما این فضاها درقالب تکیه‌ و میدانگاه‌های کوچک و بزرگ تعریف شده‌بود.

 

گره‌گاه‌های شهری که در مراسمات ملی و عموما مذهبی جا برای جمع‌شدن اهالی بودند. آن‌ها دیگر همان کار و عملکرد سابق را ندارند. شهرها بزرگ شده‌اند و جمعیت زیاد شده و آن فضاها اگر هم مانده‌باشند، دیگر جوابگو نیستند. از سوی دیگر موضوع مهم و تازه‌ای در جوامع مدرن و معاصر مطرح شده که مرتبط با تفریح‌های عمومی است. مثلا ورزشگاه و استادیوم شهری. همین‌طور، اجتماعات سیاسی و فرهنگی و نمایش‌های خیابانی. شهر باید برای همه این‌ها فضا داشته‌باشد. مقیاس این فضاها متفاوت و متنوع خواهدبود. برای اجتماع‌های محله‌ای، شاید یک میدانگاه یا فضای بین ساختمان‌ها پاسخگو باشد ولی برای اجتماعات شهری و ملی فضای متفاوتی لازم است. امروز، نمونه‌های خاصی از این نوع فضاها را در برخی نقاط کشور شاهدیم. مثلا در کلاردشت و مرزن‌آباد هنوز هم عروسی را در فضایی محله‌ای و آزاد برگزار می‌کنند که معمولا فضای آزاد بین دوسه ساختمان یا بخشی از باغ بدون دیوار است. در برخی روستاها و آبادی‌های طالقان و برخی جاهای دیگر هم این سنت برپا است. گاه شرکت‌کنندگان در عروسی طول یک محله را طی می‌کنندو پایکوبان از خانه عروس به خانه داماد می‌روند. در شهرهای بزرگ هم باید فضاهای لازم برای مراسم‌های عمومی فراهم آید. این، از الزامات زندگی در جهان مدرن است.

 

بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۲۸۱

0
لطفا اگر نظری دارید برای ما ارسال کنیدx