مطبعه‌ای با سالن سینما و تئاتر!
«یکی از مراکز مهم فعالیت فرهنگی مطبعه فاروس در لاله‌زار بود. این مطبعه توسط شرکتی به نام «شرکت علمیه فرهنگ» در سل ۱۳۲۸ ق. به ریاست مسیو «لئون کوان» تاسیس شد. در ساختمان مطبعه مزبور گذشته از چاپخانه یک کتابخانه و یک تالار اجتماعات و مکان برپایی کنسرت افتتاح شد. یک رستوران مجلل یا به زعم آن دوران «آلافرنگ» نیز در جوار مطبعه فاروس پای گرفت. نمایش پانتومیم و کنسرت شاگردان دارالفنون از طریق درج در روزنامه «ایران نو» در مطبعه فاروس اعلان می‌شد. این جریده ارگان حزب دموکرات بود و بی‌شک فعالیت‌های شرکت علمیه فرهنگ و مطبعه فاروس نیز جزئی از برنامه‌های فرهنگی و سیاسی آن حزب به شمار می‌رفت. در این محل مجالس سخنرانی منعقد می‌شد، نمایشنامه‌های آخوندزاده اجرا می‌گردید و بعضی فیلم‌ها نمایش داده می‌شد. نخستین سالن تئاتر در محدوده تنگ تماشاچیان درباری زمان ناصرالدین‌شاه و در مدرسه دارالفنون ایجاد شد. بازیگران این تئاتر بیگانه و ارامنه بودند که نخستین بار به نمایش ترجمه‌هایی از آثار مولیر مبادرت کردند. بعدها تماشاخانه‌هایی دیگر از جمله سینمای روسی‌خان و تماشاخانه ناصریه افتتاح شد. اینک داستان‌هایی با مضامین ایرانی در صحنه می‌آمد. نخستین نقد تئاتر نیز در این زمان به چاپ رسید. بدین ترتیب دامنه فعالیت‌های فرهنگی هم‌چنان گسترش می‌یافت. جوری که در سال ۱۳۳۳ ق. در حومه تهران ۱۹ و در خود شهر ۳۰ مدرسه جدید افتتاح شد. تعداد کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های پایتخت ۲۵ واحد بود و در سایر شهرهای ایران جمعا ۵۴ واحد. به همان نسبت کلی مطبعه‌های ولایات ۲۵ و در تهران ۱۳ واحد بود. شاید یکی از جالب‌ترین جنبه‌های اعلان‌های مندرج در جراید این دوران مربوط به فعالیت فرهنگی زنان باشد. درج اعلان تاسیس مدارس دخترانه و گزارش فعالیت‌های آنان با نام‌هایی چون «اناثیه»، «ناموس»، «مخدرات اسلامیه»، «شرافت» و «عصمتیه در جراید شاهد این مدعا است.»
اینجا طهران است؛ مجموعه مقالاتی درباره طهران ۱۳۴۴-۱۲۶۹ ه. ق.؛ منصوره اتحادیه؛ نشر تاریخ؛ چاپ سوم؛ ۱۳۹۷؛ ص ۶۰
(مجموعه گفتارهایی موجز و کامل که حال و هوای تهران قاجاری را به خوبی تصویر می‌کند. خواندنش حتما مغتنم است)
