شهر هزینه دارد!

در طرح‌های کلان شهری، وجوه مختلف حیات شهری مد نظر قرار می‌گیرد. یکی از آن‌ها وسعت شهر و امکان گسترش آن در افق طرح است. متاسفانه در موارد بسیاری، مدیران شهری علاقمندند با هر طرح جامع جدید بر وسعت شهرشان افزوده شود. این اشتیاق، که در مواردی با منافع شخصی یا گروهی هم ممکن است پیوند داشته‌باشد، لزوما به نفع شهر و شهروندان نیست. لازم است یکی دو مثال را باهم مرور کنیم. در تهران شهرک اکباتان در ابتدای سال‌های پنجاه برای حدود ۶۴ هزار نفر جمعیت، طراحی شد و بیش از پنجاه درصد آن محقق شد. کل مساحت این شهرک ۲۰۰ هکتار است. ولی شهر دامغان که حدود ۵۳ هزار نفر جمعیت دارد، زمینی به وسعت ۱۷۰۰ هکتار را اشغال کرده‌است. شهر شیراز با حدود دو میلیون جمعیت، نزدیک به ۲۴ هزار هکتار مساحت دارد. کمی در خاصیت این اعداد تعمق کنیم: در شهرک اکباتان، مدیریت شهر برای هریک نفر، باید ۵۵ مترمربع را خدمات رسانی کند. در شیراز این رقم ۱۲۰ متر مربع و در دامغان ۳۲۰ مترمربع است. یعنی شهرداری دامغان باید هزینه نگهداری و حفاظت ۳۲۰ مترمربع را با درآمدی‌که به ازای یک نفر دارد، به عهده بگیرد. این‌ها واقعیت‌های مهمی هستند. به همین خاطر است که برخی شهرداری‌ها دچار کمبود بودجه می‌شوند و چون زورشان به حذف خدمات اضطراری و ضروری اولیه مثل نظافت شهر نمی‌رسد، از دادن خدمات به فعالیت‌های فرهنگی و توسعه‌ای باز می‌مانند. ولی اگر مثلا مردم دامغان نه در ۱۷۰۰ هکتار بلکه در ۳۰۰ هکتار اسکان داده می‌شدند، دست شهرداری برای دادن خدمات اجتماعی و فرهنگی حتما بازتر می‌بود.