یادآوری کنیم فرهاد ورهرام مشاور و مازیار مشتاق گوهری تهیه‌کننده مستند دو قسمتی «سینمای ایران» هستند. فیلم، اصولا، مصاحبه‌محور است ولی یک ویژگی مهم دارد که آن را از مستندهای مصاحبه‌محور که عموما خسته‌کننده هستند، متمایز می‌کند. و آن پرسشی است که فیلم‌ساز در پی یافتن پاسخی برای آن است: آیا سینمای ایران یک سینمای پیوسته و مستمراست یا گسسته و ناتمام. بر این اساس گفتگوها به دقت تقطیع و کنار هم تدوین می‌شوند. کارگردان لزومی به کنارهم‌چسباندن فیلم‌های معروف و غیرمعروف نمی‌بیند. تکه‌هایی را کنار هم می‌آورد که پاسخی روشن یا ضمنی به پرسش موردنظر دارند.

می‌توان گفت کارگردان در این تلاشش موفق بوده و توالی مطلب از دست نرفته. محمد تهامی‌نژاد، اصغر فرهادی، محمدرضا اصلانی و دیگران سخن گفته‌اند.

تیتراژ، به رسم مکتوب!

محمود یارمحمدلو به سعید عقیقی بابت این این فیلم تبریک می‌گوید و معتقد است «عوامل فیلم همه درجه یک هستند و حاصل کار هم فیلم بسیار بسیار بسیار خوب درآمده». یارمحمدلو معتقد است «به ندرت یک مستند مصاحبه‌محور ممکن است خوب از آب درآید. ولی عقیقی موفق شده فیلمی ارائه کند که کسل‌کننده نیست و تداوم و انسجام خوبی دارد». تیتراژ اول فیلم هم حرف و سخن بسیار دارد. «کارگردان تصویرهایی از کسانی که در فیلم سخن خواهدگفت، در پیش‌زمینه یک فیلم ماندگار نشان می‌دهد و درست مثل یک اثر مکتوب، محتوا را برای بیننده فهرست می‌کند و پس آن‌گاه به اصل فیلم و سخنان این افراد می‌رسد. تیتراژ موثر و گویا که تازگی هم دارد». این امر حاکی از سبقه و پیشینه سعید عقیقی در حوزه ادبیات سینما و نویسندگی است. او می‌داند چگونه مخاطب را از ابتدا درگیر ماجرا کند و تا آخر او را همراه خود بکشاند.

رویا نیساری علاقمند است فیلم زیرنویس می‌داشت و نام افرادی که حرف می‌زنند معلوم می‌شد. ضمن آن‌که پیشنهاد می‌کند سینمای ایران برحسب ژانرها دسته‌بندی می‌شد و هر ژانر جداگانه معرفی می‌شد.

ژانر ندارد سینمای ایران!

کارگردان معتقد است سینمای ایران اصولا پای‌بند ژانر نیست. اصلا ژانر ندارد. «پدیده‌ای داریم به نام «فیلمفارسی» که هنوز هم جایگزینی ندارد. مجموعه مکرر شلختگی، بی‌هویتی که از هر ژانر سینمایی یک ملقمه در خود دارد. سینمای ایران فاقد ژانر مشخصی است که شخصیت آن را تعریف کند». از زاویه‌ای دیگر، متاسفانه، برای زعمای قوم، ما چهار دوره زمانی داریم: گذشته، حال، آینده، شاه! «برخی تصور می‌کنند هر اثر هنری و فرهنگی که در دوره شاه تولید شده، از سینما گرفته تا مجسمه تا تئاتر و موسیقی، دستوری بوده و بازتاب خواست حکومت شاه است. این نوع نگاه مانع از آن می‌شود که با فراورده‌های دوره شاه با دید فنی و کارشناسی نگاه کنیم چون از ابتدا انگی به آن خورده که به‌خودی خود یک پیشداوری است».

فرهاد ورهرام هم معتقد است فیلم‌های داستانی ایران فاقد پای‌بندی به سبک و ژانر مشخص هستند. از آن بالاتر «جغرافیا در سینمای ایران گم است. مکان هم گم است. معماری هم گم است. اگر فلان فیلم‌ساز فیلمی را در اودلاجان می‌سازد، هرگز قصدش معرفی اودلاجان نیست. اودلاجان فقط یک لوکیشن است».