سلام

بسیاری از ما ها «پیاده‌راه» را با «پیاده رو» اشتباه می‌کنیم. البته این خطا مختص ایران نیست. در بسیاری از کشورهای عالم، از اروپا و آمریکا تا آسیا و آفریقا، اصطلاح و مفهوم «پیاده‌راه» چندان تبیین و مشخص نشده‌است. خوشبختانه در ایران حدود سه دهه پیش این مفهوم شهرسازی وارد ادبیات شهری ما شد. باخبر هستیم که یک طرح مطالعاتی مقبول با مضمون «طرح مطالعات جامع پیاده‌راه‌های تهران» توسط مشاوری خوشنام انجام شد که نتایج خوبی هم داشت. اما همان زمان هم همه می‌دانستند تحقق و اجرایی‌شدن این مطالعه چندان قریب‌الوقوع نیست. در آن زمان تنها ۲۳ شهر اروپا چنین مطالعاتی داشتند و برخی از آن‌ها به مرحله اجرا رسیده‌بود. اما همین که چنین مفهومی وارد ادبیات معماری و شهرسازی ما شد، نتایجی هم به بار آورد. از جمله تعریف چند «پیاده‌راه» فرهنگی و گردشگری در شهر. مثلا فاصله بین میدان فردوسی و میدان انقلاب به دلیل وجود مراکز و کانون‌های فرهنگی و دانشگاهی متعدد درآن به عنوان «محور فرهنگی» تعریف شد و پیشنهادهایی هم برای ارتقای منزلت فرهنگی آن ارائه شد. مضمون طرح این بود که یک شهروند ایرانی می‌تواند در این محور حرکت کند و لذت فرهنگی ببرد. آن هم به دلیل وجود فعالیت‌های متنوع فرهنگی و هنری در آن محور. یا محور «تالار تا تالار» تعریف شد که پیاده‌راهی بود بین تالار رودکی و تالار شهر. و چند محور دیگر. اما فرق بین «پیاده‌راه» با «پیاده‌رو» چیست؟ پیاده‌رو یعنی خطی بین سواره و جداره. کارکردش جدا کردن مسیر پیاده از مسیر سواره است.

 

اما «پیاده‌راه» محوری است که ابتدا و انتهای تعریف‌شده و معنادار دارد و برای رسیدن از این سر به آن سر، از ایستگاه‌هایی معنادار و مشخص رد می‌شویم. پیاده‌راه قطعا پیاده‌محور است اما «محور» می‌تواند ترکیبی از سواره و پیاده باشد. مثلا اگر محور «موزه تا موزه» را که موزه فرش را به موزه ملی وصل می‌کند، در نظر داشته‌باشیم، محوری ترکیبی است. در این نوع محورها تنوع عملکردی هم وجود دارد. مثلا آیا دل‌تان می‌خواهد این فاصله را با کاربری‌ها و فعالیت‌های فرهنگی طی کنید یا مسیری می‌خواهید که فضاهای تجاری و اداری در آن غالب است. طبیعی است بر حسب نوع فعالیت‌های موجود از یک نقطه به نقطه دیگر مسیرهای متفاوت تعریف می‌شود. مثلا می‌توانید از موزه فرش راه بیفتید و خیابان فاطمی را طی کنید و سپس ولیعصر و بعدش حافظ و سپس توپخانه و در انتها موزه. یا می‌توانید از موزه فرش و از کنار پارک لاله وارد خیابان ۱۶ آذر شوید که پر از کانون‌های فرهنگی است، از آن‌جا راسته کتابفروشی‌ها را طی کنید و از بغل پارک دانشجو به تالار وحدت و سپس تالار معرفت و چارسو . . . که همگی کارکرد فرهنگی دارند برسیدو نهایتا موزه. این‌ها مفاهیم مدرن در شهرسازی امروز جهان است. توجه داشته‌باشیم و لذت ببریم.

بهروز مرباغی
سرمقاله نشریه اردیبهشت اودلاجان شماره ۲۷۷